پزشکان مترجم ، مؤلف و مصنف در تاریخ طب اسلام و ایران

بخش دوم


 

پزشکان مترجم ، مؤلف و مصنف در تاریخ طب اسلام و ایران

۳۲-ابوالحسین بن کشکرایا: وی از شاگردان ممتاز سنان بن ثابت بن قره بوده است. وی ماده تنقیه ای درست کرده بود که به نامش معروف شد و آن از ساقه بعضی گیاه ها و مواد تند و گرم بود.

آثار و مؤلفات وی: “کناش معروف به حاوی”، کناشی دیگر که ظاهراً به نام امیرسیف الدوله می باشد”؛ “در معرفت نبض”.

وفات وی در سال۳۷۰ هجری بوده است.

۳۳- ابوسلیمان محمدبن طاهربن بهرام سجستانی منطقی: وی شاگرد متی بن یونس و دیگران بود.

آثار و مؤلفات وی: “مقاله ای در مراتب قوای انسان”، “کیفیت الانذارات التی تنذربها النفس فیما یحدث فی عالم الکون”، “کلام فی المنطق”، “تعالیق حکمیه” و “مقاله فی الاجرام العلویه طبیعت ها طبیعه خامسه”

۳۴٫-شت و در علم طب چنان ممتاز و منفرد شد که عدیل و نظیر نداشت.

وفاتش در اواخر سده چهارم هجری اتفاق افتاده است و از تألیفی دیده نشده.

۳۵- حسن فسائی (فسوی): وی از اطباء معروف فارس و از اهالی فسا بود و در دوران خود از اطباء ممتاز به شمار می رفته است که در خدمت پادشاهان آل بویه و طبیب مخصوص بهاءالدوله بن عضدالدوله بوده است. از وی تالیفی دیده نشده و تاریخ تولد و وفاتش نیز معلوم نیست.

۳۶- ابوسهل مسیحی: نامش عیسی و نام پدرش یحیی و کنیه اش ابوسهل و تولدش در گرگان به سال ۳۶۱ هجری است و عموماً به ابوسهل مسیحی مشهور است. وی تحصیلات طبی خود را در بغداد گذرانده است. به گفته قطب الدین، در شرح قانون در چند محل بوسهل اعلم از بوعلی بوده است. ایضا مهذب الدین عبدالحریم بن علی گوید: “در میان دانشمندان متقدم و متاخر اطبای نصاری فردی را ندیدم که در فصاحت عبارت وجودت بیان به مانند بوسهل مسیحی باشد”

آثار و تألیفات وی عبارتند از: “کتاب المائه فی الطب” یا کتاب “صدباب بوسهل”، “فی اظهار کلمه الله تعالی فی خلق الانسان”، “فی العلم الطبیعی”، “الطب الکلی”، “فی الجدری”، “فی الوبا”، “فی الباه”، “اختصار کتاب المجسطی”،”تعبیرالرویا”،”نبض” و “فی الطاعون”.

۳۷- ابوسهل نیلی: ابوسهل سعیدبن عبدالعزیز بن عبدالله بن محمد ابراهیم بن عبدالمومن طیفور ابوسهل النیلی از پزشکان مشهور به فضل و دانش که در طب مقامی بلند داشت و فقیه و ادیب نیز بود.وی از اهالی نیشابور می باشد. آثار طبی وی عبارتنداز: “تلخیص کتاب المسائل للحنین” و “تلخیص شرح فصول بقراط از جالینوس”. تاریخ وفات وی به سال ۴۲۰ هجری اتفاق افتاده است.

۳۸- ابومنصور طیفور: وی از پزشکان دوران سلطان محمود غزنوی و از معاشرین ابونصر مشکان بود. کنیه اش ابومنصور و در چند مورد بونصر در تاریخ ذکر شده است. وی از اطباء سده پنجم هجری است. تألیفی از وی دیده نشده.

۳۹- اسحق بن علی الرهاوی: وی از اطباء بغداد بود. وی طبیبی ممتاز بود که گفتار و کلام جالینوس را خوب می فهمید و در صنعت طب مهارت مخصوص داشت. تألیفات وی به شرح زیر است:کتاب “ادب الطیب” مشتمل بر ده مقاله، کتاب “الصناعه الصغیره”، “کتاب النبض الصغیر” و “کتاب جالینوس” که به اغلوتن نوشته است.

۴۰- ابن عجیم طبیب پارسی: وی از اطباء اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنچم هجری است. مولد و منشاء وی به فارس و در زمان دولت آل بویه بود. تاریخ تولدش معلوم نیست اما وفاتش مقارن با وفات شیخ الرئیس در سال ۴۳۰ در شیراز اتفاق افتاده است.

۴۱- علی بن عیسی (یا عیسی بن علی)کحال: از اطباء قرن چهارم و پنجم هجری و چشم پزشکی ماهر و حاذق بود. تاریخ وفاتش به قول ابن ابی اصیبعه به سال ۴۰۰ و اندی ثبت کرده اند.

اثر مهم وی کتابی است به نام “تذکره الکحالین” که در سه مقاله نوشته شده، و در آن جمیع بیماری های چشم و درمان آن و آراء و عقاید اطباء سلف در این زمینه متذکر گردیده است.

۴۲٫ابوسهل ارجانی: وی از مردم ارجان از اعمال فارس بود و طبابت خاص ابوکالیجار مرزبان بن سلطان الدوله بن بهاءالدوله بن عضدالدوله دیلمی را داشت. وفات وی به سال ۴۱۶ هجری اتفاق افتاده و تألیفی از وی دیده نشده است.

۴۳٫ ابونصر مقبلی: محمدبن یوسف مقبلی از اطباء تمدن اسلامی است که نامش ضمن اطباء سده چهارم و پنجم آمده است. وی را دو تالیف طبی است: “تلخیص مسائل حنین فرزند اسحق” و “رساله ای در شراب”.

۴۴٫ ابوالفرج عبدالله بن الطیب: ابوالفرج از اطباء مشهور و دانشمند قرن چهارم هجری و معاصر و معارض ابن سینا است. وی کیش مسیحی داشت و از اهل بغداد بود. وی فیلسوف و طبیبی کم نظیر بود که مدتها در بغداد در بیمارستان عضدی به طبابت و تدریس طب اشتغال و ریاست آن را برعهده داشت. تاریخ تولد وی به دست نیامد اما تاریخ وفاتش  به قول صاحب قاموس الاعام سال ۴۳۵ هجری آمده است.

مؤلفات وی بالغ بر ۴۳ اثر می باشد که ۱۴ تای آن در فلسفه و بقیه آن در طب آمده است:

۱٫- “تفسیر کتاب ابیذیمیای ابقراط”

۲- “تفسیر کتاب فصول ابقراط”

۳- “تفسیر کتاب طبیعه الانسان ابقراط”

۴- “تفسیر کتاب الاخلاط ابقراط”

۵- “تفسیر کتاب نبض صغیر”

۶- “تفسیر کتاب الفرق”

۷- “تفسیر کتاب مزاج”

۸- “تفسیر کتاب قوی الطبیعیه”

۹- “تفسیر کتاب تشریح صغیر”

۱۰-“تفسیر کتاب العلل و الاعراض”

۱۱-“تفسیر کتاب تعرف علل الاعضاء الباطنیه”

۱۲- “تفسیر کتاب نبض الکبیر”

۱۳- “تفسیر کتاب الحمیات”

۱۴-“تفسیر کتاب بحران”

۱۵-” تفسیر کتاب ایام بحران”

۱۶- “تفسیر کتاب حیله البرء”

۱۷-“تفسیر کتاب تدبیر الاصحاء”

۱۸- “نتیجه و خلاصه کتابهای ۱۶ گانه جالینوس”

۱۹-“شرح کتاب ثمار حنین بن اسحق”

۲۰-“کتاب نکته ها و نتیجه های طبی و فلسفی”

۲۱-“مقاله ای در قوای طبیعی”

۲۲-“مقاله ای در بیان آنکه برای هر خلطی دارویی است که آن را از بدن خارج می کند؛ ولی برای خون دارویی نیست که آن را خارج کند”

۲۳-” مقاله ای در باب آنکه چگونه پش گو خبر از چیز گمشده می دهد و دلیل بر صحت آن چه از حیث شرع و چه از لحاظ طب و فلسفه”

۲۴- “مقاله ای در باب خواب و تمییز صحیح از سقیم بنابر طریقه فلاسفه”

۲۶- “مقاله ای در شراب”

۴۵-ابوسعید یمامی (یمانی): وی از اطباء نامدار و منجمان بزرگ در دوران سلاطین آل بویه بود.

آثار و مؤلفات طبی وی به قرار زیر است:

رساله “امتحان الاطباء” که نتیجه امتحاناتی است که از اطباء کرده و برای خلیفه فرستاده است، “شرح فصول ابقراط” در دو مجلد، “شرح مسائل حنین” که درمان بیماری های عامه و خاصه هر شهر و هر مزاج در هر سن می باشد.

لازم به ذکر است که در تاریخ طب اسلامی چهار نفر برای امتحان اطباء مامور بودند:

۱- سنان بن ثابت

۲- ابراهیم بن سنان

۳- ابن تلمیذ هبه الله

۴- ابوسعید یمانی

 

۴۶- ابن بختویه: ابوالحسن عبدالله بن عیسی بن بختویه طبیب و حکیمی فاضل بود و در اوائل مائه پنجم هجری در شهر واسط مجلس درس طب و حکمت داشت. از خصائص طب ابن بختویه آنکه علاوه بر اطلاعات وسیع در طب به کتب متقدمین بصیرت کامل داشت. مؤلفات وی عبارتنداز: “کنزالاطباء”، “الزهد فی الطب” و “کتاب القصدالی معرفه الفصد”.

۴۷- ابوالحسین فارسی: وی از اطباء مائه پنجم هجری است که تحصیلات طبی را در فارس نزد پزشکان زمان آموخت و در همین سرزمین سالیان دراز مشغول به طبابت شد.

وی را کتابی درکلیات طب است که ظاهراً به اتمام نرسیده است.

۴۸-ابن بطلان طبیب بغدادی: مختاربن حسن بن عبدون سعدون بن بطان طبیبی ترسا و کنیه اش ابوالحسن بود. وی از اطباء به نام قرن پنجم هجری و در بغداد متولد شد. تاریخ تولد وی به درستی نیامده اما وفاتش پس از سال ۴۴۵ هجری و به قول نامه دانشوران سال ۴۶۱ هجری بوده است.

وی را قریب به سیزده کتاب و رساله و مقاله است. آثار طبی وی به این قرار است: “تقویم الصحه”، مقاله ای “در خون داروی مسهل”، مقاله ای” در کیفیت و ورود غذا در بدن و هضم آن و خروج فضولات و خورانیدن داروی مسهل و ترکیبات آنها”، مقاله ای “در بیان تغییر روش اطباء از روش قدیم که با داروهای گرم امراض فالج و استرخاء و لقوه را معالجه می کردند و امروز با داروهای سرد معالجه می کند و برخلاف مندرجات قرابادین ها و کناشهاست”، ” المدخل الی الطب” و “دعوه الاطباء”.

۴۹- ابوعلی بن زرعه (ابن زرعه): ابوعلی عیسی بن اسحق بن زرعه بن مرقس بن ذرعه بن یوحنا از اطباء و حکماء اواخر سده چهارم و اوایل سده پنجم هجری است. تولدش در ذیحجه سال ۳۷۰ هجری در بغداد و وفاتش به سال ۴۴۸ هجری اتفاق افتاده است. وی تحصیلات خود را در بغداد شروع کرد و با یحیی بن عدی دوستی داشت. آثار و مؤلفاتش بیشتر در فلسفه، حکمت و منطق می باشد. تالیف طبی از وی در توارخ دیده نشد.

۵۰- علی نسائی: وی از شاگردان ابن سینا و مولدش سده پنجم در نسا و از اطباء سده پنجم است. به قول ناصر خسرو وی از شاگردان ابوعلی سینا بوده و مردم نزد او حساب، طب و اقلیدس می خواندند و زبان او فارسی به زبان اهل دیلم بوده است.

۵۱-ابوحرب طبیب غزنوی: وی از اطباء مائه پنجم هجری است، طب را نزد اطباء خراسانی آموخت و طبیب سلطان محمود غزنوی بود. وی در سال ۴۴۴ یا ۴۴۵ به قتل رسید. وی را تألیفی تحت عنوان “حفظ صحت” به نام سلطان مسعود غزنوی نوشته است.

۵۲- ابوعبدالله معصومی اصفهانی: محمدبن عبدالله بن احمد فقیه از اهل اصفهان و از حکما و اطباء قرن چهارم هجری قمری بود. تاریخ تولدش در اواخر سده چهارم هجری در اصفهان بوده است. وی مردی فقیه و حکیم و از شاگردان شیخ بوده است.

تاریخ وفات وی به سال ۴۵۰ هجری و به قول قطب الدین لاهیجی به دست سلطان محمود غزنوی به قتل رسیده است! تنها اثر طبی وی کتاب “حفظ الحصه” بوده است.

۵۳-ابن ابی صادق نیشابوری: ابولقاسم عبدالرحمن بن علی بن احمدبن ابی صادق نیشابوری از اطباء پنجم هجری و اهل نیشابور و طبق گفته قطب الدین لاهیجی و ابن ابی اصیبعه شاگرد شیخ الرئیس و مردی باهوش بوده است. وی در طب و حکمت ماهر و بارع بود. تاریخ تولدش به دست نیامد، اما وفاتش پس از سال ۴۶۰ هجری بوده است. وی استاد سید اسماعیل جرجانی بوده است.

مؤلفات و آثار وی به این شرح است: “تلخیص منافع الاعضاء جالینوس”، شرح کتاب”المسائل فی الطب” تالیف حنین بن اسحق، شرح کتاب “فصول بقراط”، شرح کتاب “تقدمه المعرفه بقراط” و “کتاب جوابهای ایرادات محمدزکریای رازی است که بر جالینوس وارد ساخته است”.

۵۴- ابوعبیدعبدالواحد بن محمد الجوزجانی: وی از اهل جوزجان بود و در فنون حکمت و فقه و بیشتر از همه طب تبحر داشت. وی شاگر بوعلی سینا بود و زمانی که شیخ منطق و مجسطی تعلیم می داد به مجلس درس استاد حاضر می گردید. وی ۲۵ سال به خدمت و منادمت شیخ مشغول بود.

وفات وی به سال ۴۳۸ (قریب به ده سال بعد از وفات شیخ) اتفاق افتاده است. وی در جمع آوری “شفا” با استاد معاونت و مشکلات قانون را تفسیر و حل می کرد و بر رساله “حی بن یقظان” شرحی مبسوط نوشته است.

۵۵- ابن دینار: وی از اطباء سده پنجم هجری بود و در دوران امیر نصیر الدوله مروان در میافارقین به طبابت اشتغال و در این علم بسیار تسلط داشت. تألیف او “قرابادین” است.

۵۶- ایلاقی: ابوعبدالله شرف الدین محمدبن یوسف مشهور به ایلاقی از اطباء سده پنجم هجری و از شاگردان شیخ الرئیس می باشد. وی را دو تالیف طبی است: “اختصار کتاب قانون شیخ” معروف به “شرح ایلاقی” و “کتاب الاسباب و العلامات”.

۵۷٫ابوالعلا صاعدبن الحسن: وی از اطباء ممتاز سده پنجم هجری و محل اقامتش به رهبه بود. تاریخ تولد و وفاتش به دست نیامده، اما اثر طبی وی به نام “التشویق الطبی” است که در شهر رهبه در رحب سال ۴۶۴ تالیف شده است.

۵۸- ابن جزله: یحیی ابن عیسی (ابوعلی) یا علی بن جزله (ابوالحسن) کاتب بغدادی، از پزشکان دانشمند تمدن اسلامی و در زمان مقتدی خلیفه می زیسته. تاریخ وفات وی به سال ۴۹۳ هجری نوشته شده است. وی را آثار و مؤلفاتی به این شرح است:

کتاب “تقویم الابدان”، کتاب “منهاج البیان فیما یستعمله الانسان”در این کتاب گیاهان و نباتات طبی را به ترتیب حروف تهجی متذکر گردیده است، کتاب “الاشاره فی تلخیص العباره”، “رساله ای است که پس از اسلام آوردن به الیالقس نوشته” این رساله در سال ۴۶۶ تالیف شده است.

 

۵۹-ابوالفرج بن ابی سعید یمامی: وی فرزند ابوسعید یمامی و از پزشکان سده پنجم هجری و طبیبی حاذق و حکیمی بارع بود. ابن ابی اصبیعه می گوید: بین او و ابن سینا مکاتباتی وجود داشته که در زمینه طب و فلسفه بوده است. از آثار معروف او رساله ای است که در امور طبی بین او و شیخ مبادله شده است.

تاریخ وفات او چندین سال پس از ۴۳۶ که سال مرگ پدرش بوده، ذکر شده است.

۶۰- ابونصر یحیی بن جریر طبیب تکریتی: وی از اطباء سده پنجم هجری و به قول ابن ابی طیبعه تا سال ۴۷۲ هجری در قید حیات بوده است.

وی را مؤلفاتی به این شرح است: “کتابی در منافع و مضار جماع” و “رساله ای در منافع ورزش” که به اسم کافی الکفاه ابونصر محمدبن محمدبن جهیز نوشته شده است.

۶۱- فضل بن جریر تکریتی: فضل به مانند برادرش یحیی طبیب امیر نصیردالدوله بن مروان بود و از اطباء قرن پنجم هجری. تاریخ تولد و وفات وی به دست نیامده است. وی تالیفی دارد به نام “نام بیماری ها و انتشار آنها” که مقاله ای است که برای یکی از دوستان به نام یوحنا بن عبدالمسیح نوشته است.

۶۲-ابوالخیر بن ابی الفرج النصرانی: وی از اطباء سده پنجم هجری است. در طب و جراحی در دوران خود مشهور بود، ولی در مراتب علمی اشتهار چندانی نداشت. وفاتش به سال ۴۴۳ در بغداد افتاق افتاد. تالیفی از وی در دست نیست.

۶۳- ابن الواسطی: وی از اهل بغداد و طبیب المستظهربالله و از اطباء اواخر قرن پنجم و اوائل مائه ششم هجری است و شهرتش به واسطه درستی و امانتش بود. تصنیف یا تألیفی از وی مشاهده نشده است. از وی سخنانی درباره طبابت سلاطین آمده و نیز دستورهایی در باب استعمال دارو به یادگار مانده است.

۶۴- ابوالخیر حسن بن سوار بن باباء بن بهنام (ابن الخمار): از اطباء به نام قرون چهارم و پنجم هجری و در بغداد در ربیع الاول سال ۳۳۱ هجری متولد گردیده است. در بغداد به آموختن حکمت و طب و آنگاه به ترجمه کتب یونانی به سریانی پرداخت. ابوخیر مردی مسیحی بود. وی در دوران خود از اطباء و حکماء بسیار مشهور بود.

وی بیش از صد سال عمر نمود. وفاتش به سال ۴۴۰ هجری قمری است.

مؤلفات وی در طب عبارتند از: “مقاله ای در امتحان اطباء”، “کتابی در خلق و ترکیب اعضاء آن” شامل چهار مقاله، “کتابی در تدبیر صحت پیران به طریق سوال و جواب”، “کتابی در بررسی آنچه بین یحیی بن عدی (ابوزکریا) و ابواسحق ابراهیم بن بکوس جریان داشته”، “مقاله ای در بیماری صرع”، “کتابی درباره تبها”، “رساله ای در ادویه قلبی”، “مقاله ای در خواص داروهای گوارش جالینوس” و “کتاب الحوامل”. وی شاگردان فراوانی داشته از جمله ابوالفرج بن هندو و ابوالفرج بن طیب که هر دو از اطباء به نام بودند.

۶۵- زاهدالعلماء: ابوالحسن سعید بن هبه الله بن الحسین طبیبی مسیحی نسطوری از اطباء بیمارستان عضدی و طبیب مخصوص رکن الدوله و معاصر خلفای عباسی المقتدی به امراله و پسرش المستظهر بالله بود و سمت حکیم باشی آنان را داشت. تاریخ تولدش شنبه ۲۳ جمادی الثانی سال۴۳۶ هجری است و وفاتش به سال ۴۹۵ هجری آمده است. مؤلفات وی عبارتند از: “المغنی فی الطب”، “مقاله ای است در توصیف و کیفیت ترکیب داروها که در کتاب مغنی بدان اشاره نموده است”، “کتاب خلق الانسان”، “کتابی درباره یرقان”، “مقاله ای است در تحدید مبادی الفاط در گفتارها و شماره آنها و جواب هایی که در مسائل طبی از او پرسیده اند”، “کتاب الاقناع؛ در بیان حدود و فروق” و “مقاله ای در ترکیب داروها”.

۶۶-ابوالخطاب محمدبن محمد الطبیب: وی از اهل بغداد بود و نزد ابوالحسن سعیدبن هبه الله تحصیل طب کرد. اثر طبی وی به نام “شامل” مشتمل به سه مقاله است. تاریخ وفات وی پس از سال ۵۰۰ هجری قمری است.

۶۷-بلمظفر: نصربن محمود معروف به بلمظفر از اطباء سده ششم هجری است. استادش در طب ابن عینی زربی بود. تاریخ دقیق تولد و وفات وی به دست نیامد. تألیف طبی وی به نام “مختارات” می باشد.

۶۸- ابن صلاح همدانی: احمدبن محمد مکنی به ابوالفتوح و ملقب به نجم الدین و مشهور به ابن الصلاح از پزشکان ایرانی الاصل و از اطباء قرون پنجم و ششم هجری قمری است. وی تحصیلات خود را در ایران و سپس در بغداد دنبال و نزد حکماء و اطباء آن دوران تلمذ کرد. وی به سال ۵۴۰ هجری وفات یافت. آثاری از وی در علوم ریاضی، حکمت و طبیعی به جای مانده که مهمترین آنها “شرح کتاب شفاء ابن سینا” است.

۶۹- ابن هبل: ابوالعباس احمدبن مهذب الدین ابوالحسن علی بن احمدبن هبل از اطباء قرن ششم هجری است که در طب نیز دستی داشت، اما امتیاز وی بیشتر در ادب است. وی فرزند مهذب الدین بود.

تولدش روز جمعه ۲۰ جمادی الثانیه سال ۵۴۸ هجری قمری است و تاریخ وفاتش معلوم نیست. از وی تألیف طبی مشاهده نشد.

۷۰- ابن عین زربی: موفق الدین ابونصر عدنان بن منصور از اهالی عین زربه از پزشکان مائه پنجم و ششم هجری است. وی تحصیلات طبی را در بغداد به اتمام رسانید و در این شهر به طبابت پرداخت به علاوه در نجوم و فلسفه نیز صرف وقت کرد. وفاتش به سال ۵۴۸ هجری در دولت الظافر بامرالله در مصر اتفاق افتاد. آثار و مؤلفات وی به قرار زیر است:

“کتاب الکافی”، “شرح کتاب صناعت صغیر جالینوس”، “مجربات متفرقه” به شکل کناش، “رساله در تعذر وجود طبیب فاضل و نفاق جاهل”

۷۱-ابوالقاسم هبه الله بن الفضل الطبیب البغدادی: از اطباء سده ششم هجری است که در بغداد طبابت می کرده و در چشم پزشکی بصیرتی کامل داشت. وی را مؤلفاتی است: “کتاب فی الطب” که به طریق سوال و جواب تالیف شده و “تعالیق فی الطب”. وی به سال ۵۵۸ هجری وفات یافت.

۷۲- امین الدوله: موفق الدین (موفق الملک) ابوالحسن هبه الله بن ابی العلاءصاعد بن ابراهیم بن التلمیذ ملقب به امین الدوله و مشهور به ابن تلمیذ بود. او طبیبی نصرانی و خواهر زاده معتمدالملک ابوالفرج و از اطباء سده ششم هجری بود. تاریخ تولد وی سال ۴۶۶ هجری است و استادش در طب ابوالحسن هبه الله بن سعید بود.این تلمیذ از آن دسته از اطباء تمدن اسلامی است که حقی عظیم به طب اسلامی دارد و از خود آثار بزرگ به یادگار گذارده است.

آثار و مؤلفات طبی وی عبارتند از: “اقرابادین” در ۲۰ باب، “قرابادین موجز” در ۱۳ باب، “مقاله امینیه” درباره داروهای بیمارستان ها است، “منتخبات کتاب حاوی جالینوس از کتاب فصول بقراط”، “مختصر شرح جالینوس از کتاب تقدمه المعرفه ابقراط”، “تتمه جوامع اسکندرانیین از کتاب حیله البرء جالینوس”، “شرح مسائل حنین بن اسحق” به شکل حاشیه، “شرح احادیث نبوی که مشتمل بر طب است”، “کناش مختصر”، “حواشی بر قانون شیخ”، “حواشی بر کتاب مائه ابوسهل مسیحی”، “حواشی بر کتاب منهاج”، “مقاله ای در فصد”، “تعالیقی که از کتاب مائه ابوسهل مسیحی استخراج کرده است” و “منتخباتی از کتاب ابدال الادویه جالینوس”

۷۳-ابوطاهر طبیب واسطی: موفق الدین احمدبن محمدن بن عباس واسطی معروف به ابن الرخش از اطباء فاضل مائه ششم هجری و اهل واسط بود. تاریخ تولدش بدست نیامد. وی در صنعت طب مهارت داشت و در فنون ادب کامل بود. وفاتش پس از سال ۵۶۰ هجری اتفاق افتاده است.

 

۷۴- ابوالبرکات بغدادی: هبه الله بن علی بن ملکان بلدی بغدادی مشهور به ابوالبرکات و فیلسوف عراقین که در جمیع کتب وی را اوحد الزمان نامیده اند. تاریخ تولدش به دست نیامد ولی آنچه مسلم است در قرن ششم هجری می زیسته. در آخر عمر نابینا و مبتلی به جذام شد و به همین بیماری فوت کرد. مدت عمر وی به ۹۰ سال رسید.

وی را آثار و مؤلفاتی است که قریب به ۷ عدد می باشد: “اختصار التشریح جالینوس”، “کتاب الااقراباذین” در سه مقاله، “فی الدواء”،”مقاله ای در معجون دیگری که آن را الارواح نامیده است، “رساله ای در عقل و ماهیت آن” بقیه آثار وی غیر طبی است.

 

۷۵-ابوالحسین (یا ابوالحسن) صاعدبن هبه الله بن المومل: وی طبیبی مسیحی و از اهالی حضیره است که به بغداد آمده بود. نام دوم وی ماری بود که از نام های کلیسای مسیحیان است. وی از اطباء مائه ششم هجری است و در خدمت خلیفه عباسی الناصر مقامی ارجمند داشت. وفات وی در سال ۵۹۱ هجری در بغداد است. تالیفات وی به نام “صفوه” و “انتخاب الاقتضاب” نام دارد.

۷۶- فخرالدین ماردینی: امام فخرالدین ابوعبدالله محمدبن عبدالسلام بن عبدالرحمن بن عبدالساتر انصاری از پزشکان سده ششم هجری قمری و از بزرگان، مدرسین علم طب و در دوران خود مشاربا لبنان بود.

ولادتش در ماردین به سال ۵۱۲ هجری اتفاق افتاده است. وی طب را نزد امین الدوله بن تلمیذ و ایضا قانون شیخ را نزد وی (امین الدوله) خواند و در تصحیح و تحریر آن با این تلمیذ همکاری و بحث می کرد.

۷۷-ابن المارستانیه: ابوبکر عبیدالله بن ابی الفرج علی بن نصر بن حمره بغدادی معروف به ابن المارستانیه است. وی ریاست اطباء بیمارستان عضدی را در بغداد داشت. از معاصران وی الناصر لدین الله خلیفه عباسی و امام فخر رازی و ابن رشد قرطبی اندلسی بودند. وی در ذیحجه سال ۵۹۹ هجری در بغداد درگذشت. اثر طبی وی عبارت است از: “رساله ادویه مرکبه”.دو اثر دیگر غیر طبی دارد به نام های: “دیوان الاسلام” در احوال دارالسلام بغداد و “تاریخ بیمارستان عضدی”.

۷۸-ابن هبل: ابوالحسن مهذب الدین علی بن احمد بن علی بن هبل بغدادی که الخلاطی نیز نامیده می شد. وی در بغداد در تاریخ ۲۳ ذیقعده سال ۵۱۵ هجری به دنیا آمد. فقه و نحو را در مدرسه نظامیه بغداد فرا گرفت و ادب و طب را نزد ابوالقاسم اسماعیل بن احمد سمرقندی خواند. وی در اواخر عمر نابینا شد معهذا دست از تدریس برنداشت. وفاتش شب چهارشنبه ۱۳ محرم الحرام سال ۶۱۰ هجری در موصل افتاق افتاد.

۷۹-ابن مسیحی: ابونصر سعیدبن ابوالخیر بن عیسی بن المیسیحی از پزشکان سده ششم هجری قمری است که به سال ۶۰۸ در منتهای کهولت فوت کرد. شهرت وی بیشتر در جراحی و طبیب خلیفه عباسی الناصرلدین الله بود. دو تألیف از وی دیده شده است: “الاقتضاب علی طریق المسئله و الجواب” و “کتاب انتخاب الاقتضاب”

۸۰- ابن سدیر: ابوالحسن علی بن محمدبن عبدالله مداینی مشهور به ابن سدیر از اطباء مائه ششم هجری است. تاریخ تولدش به دست نیامد. وی طبیبی عالم، ماهر، شاعر و ادیبی هنرمند بود، اما جانب ادب و حکمتش بر طبش می چربید. از وی تألیفی طبی دیده نشده است.

وفات وی در سال ۶۰۶ هجری اتفاق افتاده است.

منابع: تاریخ پزشکی ایران به قلم مرحوم دکتر محمود نجم آبادی

 

منبع:  انجمن تحقیقات طب سنتی ایران

 


ارسال یک پاسخ

لطفا دیدگاه خود را وارد کنید!
لطفا نام خود را در اینجا وارد کنید

5 + هشت =