برخورد با اگزما با رویکرد طب سنتی
نویسنده: محمد احمدی
یکی از بیماریهای پوست، اگزما است که در کتب پزشکی ایرانی با واژه « قوبا » از آن یاد می شود. عللی که در کتب مرجع بیماری های طب سنتی (مانند شرح الأسباب و العلامات و طبّ اکبری) برای این بیماری ذکر شده است، خون لطیف حادّ مخلوط به سودای غلیظ یا رطوبت غلیظ و بلغم مالح محتَرَق می باشد. برای درمان آن نیز ابتدائاً تنقیه (پاکسازی) بدن از این مواد و سپس فصد (خونگیری) بیان شده است.
امّا اگر بخواهیم با زبان مزاج شناسی امروز مطلب را بیان کنیم، می گوییم که عمدتاً دو خلط خشک (یعنی صفرا و سودا) مخلوط با خون به سطح پوست آمده و ایجاد اگزما می کنند. مکانیزم این که چرا در همه این اتّفاق نمی افتد و امکان دارد در بعضی افراد که غلبه شدید صفرا و سودا نیز دارند، امراض دیگری حادث شود؛ از حوصله بحث خارج است و فقط اشارتاً می گوییم که یکی از عوامل، ضعف پوست در افراد مستعد است.
اگزمای نوع صفراوی در فصل گرما و با خوردن گرمی ها بروز پیدا می کند. امّا نوع سوداوی هم در اوج گرما و هم در اوج سرما می تواند ایجاد شود. در مرحله اوّل باید از غذاها و داروهای خشک (مثل آجیل، سرخ کردنی ها، ادویه، فست فودها، چیپس و پفک و..) پرهیز کرد. سپس می بایست از مرطّبات (یعنی رطوبت بخش ها؛ مانند آب سیب، هویج و کرفس، آلو، شیر، دوغ، ماست، سوپ ها، آش، ماءالشعیر طبی و …) بهره برد.
در این میان اصلاح روغن مصرفی خانوار از اهمّیّت بالایی برخوردار است. روغن های نباتی متفرّقه باید به سمت مصرف روغن زیتون و کنجد رفته و درصورت نبود منع مصرف، روغن های حیوانی نیز مجاز و بلکه بسیار مفید است.
– برای ازبین بردن ریشه بیماری، باید خلط اضافی داخل بدن شناخته شده و با داروی مناسب (منضج و مسهل ویژه) از بدن خارج شود. حکمای گذشته و کنونی، داروهای متعدّدی را معرّفی کرده اند که ازآن جمله است: طبیخ افتیمون، ماء الجبن (آب پنیر)، سرکنگبین و…
– درمورد اگزمای صفراوی، ۴۰ روز استفاده از سرکنگبین و سپس یک مرحله حجامت عام بسیار خوب جواب می دهد.
– در نوع سوداوی بعد از مصرف ۴۰ روزه یا بیشتر سرکنگبین و دفع سودا، خراش سطحی (حجامت یا زالو) نیاز است که برای انجام آن باید به متخصّص مراجعه شود. در خوراکی ها نیز، سودازداها، گرمی های لطیف هستند که به مرور سودا را حل می کنند؛ ازجمله ارده و شیره انگور، بادام درختی، حلیم، سوپ گندم با روغن زیتون و…
– بصورت موضعی، روغن های مرطّب مثل شترمرغ، گل ختمی، بنفشه و روغن حیوانی می تواند به بهبود ضایعه و رفع خارش و سوزش کمک کند.
– مصرف دم کرده چای کوهی بطور ذوالخاصیه روی خارش مؤثّر است.
– نکته مهم در اجرای حجامت یا زالودرمانی این است که باید قبل از مبادرت به انجام آن ها، حتماً اخلاط سوخته با داروهای مناسب قابل دفع شوند و حداقل ۱۵ روز از مصرف آن ها گذشته باشد. اگر داروها به خوبی مصرف شوند و در کنار آن ، پرهیزها رعایت شده و تا ۳ مرحله حجامت اجرا شود، می توان انتظار داشت که ۱۰۰ % بهبودی حاصل شود.
نکاتی کلیدی در مورد خارش
– علّت آن بخارات حادّه حرّیفه لذّاعه است؛ یعنی اخلاط داخل بدن از حالت تعادل خارج شده، سوخته و به سطح پوست آمده اند.
– غذاهای ردیء الکیموس (مانند فست فودها، نوشابه ها، غذاهای کنسروی، غذاهای مانده و فریزری و….) می توانند این ضایعه را تشدید کنند.
– جماع به علّت به هیجان درآوردن اخلاط داخل بدن مضر است.
– دَلک یا ماساژ بعد از شست وشو و استحمام مناسب می باشد؛ چون هیجان اخلاط را فرو می نشاند.
– باید مسهل اخلاط محترقه را مصرف کرد تا علّت بیماری از بدن دفع شود.
– آب شست وشو باید گرم باشد تا منافذ پوست را باز کند و به خروج مواد زائد کمک کند.
– حجامت، فصد یا زالودرمانی بعد از نضج (پخته شدن) اخلاط، مفید است. چون به یکباره حجم وسیعی از این مواد زائد از بدن خارج می شود.
منبع: انجمن تحقیقات طب سنتی ایران
