داروخانه و داروسازی در تمدن اسلامی
دانشمندان خارجی پیگزاران داروخانه را مسلمین می دانند. در این رابطه ویل دورانت در کتاب تاریخ تمدن می نویسد:
نخستین بار داروخانه به وسیله مسلمانان ایجاد شد و هم آنها نخستین مدرسه داروشناسی را بنیاد نهادند و در علم قراباذین (علم ترکیب داروها) کتاب های معتبر نوشتند.
مورخ دیگر فیلیپ خلیل در کتاب تاریخ عربی می نویسد:
استعمال دارو در نزد مسلمین در آن روزگار پیشرفت بسیار کرده بود. مسلمین اولین کسانی بودند که دکان های دارو فروشی پدید آوردند. آنها قدیمی ترین مدرسه داروگری را بنیاد نهادند. همچنین نخستین کتاب قراباذین یعنی طریقه ترکیب داروها را به جا نهاده و درباره ترکیب داروها رسائل مکرر نوشته اند.
نخستین کسی که در این باره مطلب نوشت جابربن حیان بود که شهرت جهانگیر دارد. او را پدر کیمیای عرب لقب داده اند. وی در حدود سال۱۶۰ هجری (۷۷۰ میلادی) بلند آوازه شد. از دوران مأمون و معتصم به بعد، داروگران می بایست امتحان می دادند. یک بار در زمان مقتدر خلیفه در سال ۳۱۹ هجری (۹۳۱ میلادی)، طبیبی در کار علاج خطا کرده بود. وی دستور داد تا سنان بن ثابت، همه طبیبان پیشگاه را امتحان کند و به کسانی که شایستگی دارند پروانه بدهد. بیشتر از صد و شصت طبیب از امتحان گذشته و بغداد از مدعیان طب و شیادان آسوده شد. صالح بن علی وزیر مقتدر نیز به سنان دستور داده بود که هیئتی از طبیبان را مأمور کند که با داروهای لازم در همه جا بگردند و رنج های مردم را سبک کنند. همچنین بازدید روزانه از زندان ها را به عهده اطبای دیگر گذاشته بود. این گونه اقدامات نشانه توجه خردمندانه به صحت عمومی است که در آن روزگار در سایر نقاط دنیا معمول نبوده است.
مورخ مشهور، جرجی زیدان در این رابطه می نویسد:
دانشمندان اروپا که در رستاخیز علمی اخیر خود در فن داروسازی مطالعه و تحقیق نمودند دریافتند که مسلمین پایه گذار این علم هستند و آنها بودند که برای نخستین بار طریقه داروسازی را ترتیب داده و داروهای تازه ای پیدا کردند.
خانم دکتر هونکه مطالب دیگری در این زمینه دارد:
جمع آوری فرمول های داروئی در یک کتاب از دانشمندان اسلامی سرچشمه می گیرد. کتاب هائی که داروسازان بر حسب آنان، تا قرن هفده میلادی داروهای خود را می ساختند. مدت ها بود داروهائی که نزد مسلمانان معمول بود از طریق تجاری به اروپا جریان داشت.
در نزدیکی سیسیل که تخت حکومت مسلمانان بود، با ترجمه کامل کتب طب اسلامی به وسیله کنستانتین آفریقائی، به داروسازی اروپا جان تازه دمیده شد که شعاع های آن تا رودخانه راین آلمان و به نوشته های هیلدگاردفون بینگن نیز رسید.
تأثیرات مستقیم علمی مسلمانان روی داروسازان اروپا تا آخر دوران هومانیستی و رنسانس باقی ماند. بلکه تا قرن ۱۹ میلادی نیز روی آن تأثیر گذاشت. در سال ۱۷۵۸ میلادی بخش هائی از علم داروسازی ابن البیطار مجددا به چاپ رسید. حتی در سال ۱۸۳۰ میلادی کتاب داروسازی اروپایی بر مأخد عربی و فارسی متعلق به قرن ۱۲ میلادی بود که به تألیف یک ارمنی به نام مخیتار مجدداً به چاپ رسید.
امروزه نیز هر بیمارستان با تمام وسائل تشکیلاتی اش، هر لابراتوار شیمی، هر داروخانه و یا هر عطاری مجسمه زنده و قابل لمس از اهمیت تمدن اسلامی است. می توان گفت هر قرص روکشدار، خاطره کوچکی از دو پزشک بزرگ اسلامی و معلم اروپائیان زکریای رازی و ابن سینا است.
منبع: انجمن تحقیقات طب سنتی ایران
