ریفلاکس و سوزش فم معده

ریفلاکس و سوزش فم معده

محمد احمدی، کارشناس ارشد تغذیه

ریفلاکس و سوزش فم معده

طبق آمار جهانی ۴۰-۲۰٪ بزرگسالان حداقل هفته ای یکبار این حالت را تجربه می کنند.علائم آن بدین شرح است:ریفلاکس (بازگشت) ترشحات معده به مری، سوزش سر دل و گاهی همراه درد زیر جناغ، آروغ و اسپاسم مروی.

مشکلی که در درازمدّت ممکن است بوجود بیاید، آسیب و التهابات مری و حتّی در موارد شدید، بروز سرطان مری می باشد.چرا که مری درمعرض اسیدی قرار می گیرد که بافت آن را از بین می برد.

اگر به تشریح بافت معده در پزشکی ایرانی نظر بیافکنیم، متوجّه مکانیزم بروز این حالت خواهیم شد:فم (دهانه) معده که به مری متّصل می باشد، دارای بافت عصبانی است و گوشت کمتری دارد.بنابراین جنس آن سرد است و قوّت هاضمه اش ضعیف.امّا قعر معده لحمی (گوشتی) بوده و قوّت هاضمه در آن قوی است.وقتی غذا بیش از توان معده خورده شود، به قسمت بالایی معده فشار آورده و باعث بازشدن دریچه ابتدایی آن و بازگشت ترشحات به مری و در نتیجه احساس سوزش می شود.

علل ایجاد این حالت اکثراً به نحوه تغذیه برمی گردد و راهکار درمانی آن، رعایت اصول تغذیه است. در پزشکی ایرانی گفته می شود که اگر غذای غلیظی مانند نان فطیر (که خمیر آن خوب ورنیامده یا خوب پخته نشده است) یا میوه های خام خورده شود که معده نتواند آن را به خوبی هضم کند، در سر معده مانده و عبور نمی کند و در اثر حرارت معده، ترش می شود و فم معده را می سوزاند. گاهی نیز رطوبتی خام در معده جمع شده و با اثر حرارت ضعیف، ترش می شود.

یک علّت دیگر نیز مطرح شده است و آن سوء مزاج سوداوی معده و ریزش خلط سوداوی گزنده و سوزش آور از طحال به فم معده است. در این حالت، اشتهای زیاد، ضعف هضم، نفخ و ترش کردن بسیار زیاد و خصوصاً در حالت گرسنگی وجود دارد.

برای پاکسازی سودا از معده، بایستی منضج و مسهل ویژه آن مصرف شود و بعد از تنقیه، مزاج به اعتدال کشانیده شود. نوشیدن سکنجبین بزوری و خوردن مربّای هلیله و آمله برای تقویت معده و جلوگیری از ریزش دوباره مواد به معده مفید است. درصورت نیاز باید فصد انجام شود تا سودای اضافی طحال خارج شود.

– نکته:در این قِسم نباید قی کرد؛ چون سودا سنگین و ته نشین در قعر معده است و با قی خارج نمی شود.

– امّا درمانی که برای حالت اوّل ذکر شده است، قی کردن با آب شوید و آب تربی است که با عسل و نمک مخلوط شده باشد. بعد از آن هم غذاهای لطیف خورده شود و با معاجین گرم به تقویت معده پرداخت.

امّا برخی موارد نیز هست که باید به آن ها توجّه نماییم:

– سیگار کشیدن و مصرف دخانیات باعث تشدید این حالت می شود.(نیکوتین، فشار اسفنگتر تحتانی مری را کاهش داده و به عبارتی دریچه را شل می کند.)

– در بارداری و در زنان مصرف کننده قرص های ضدبارداری حاوی پرژسترون، این حالت بیشتر رخ می دهد.

– استفاده از دوز بالا یا مداوم آسپرین و دیگر ضدالتهاب های غیر استروئیدی باعث افزایش خطر التهاب مری می گردد.

– برخی غذاها که PH اسیدی دارند (از جمله آب مرکبات، گوجه فرنگی، نوشابه ها و….) باعث تشدید این حالت و بروز درد می شوند.

– غذاهای حجیم و پرچرب باعث کاهش فشار اسفنگتر تحتانی مری و به تأخیر افتادن تخلیه معده و درنتیجه افزایش ترشحات آن می شوند.

بنابراین باید این نکات رعایت شود:

– از وعده های حجیم و پرچرب اجتناب کرد.

– از سیگار کشیدن، مصرف نوشیدنی های الکلی و گازدار و غذاها و نوشیدنی های حاوی کافئین، غذاهای اسیدی و پرادویه پرهیز کرد.

– میوه ها و سبزی ها را تا حد امکان پخته و میل کنید.

– غذا را به آرامی جویده تا خوب با بزاق دهان مخلوط شود.

– همراه غذا و تا ۲ ساعت بعد از آن از مصرف مایعات (بویژه سرد) پرهیز شود. و نیز آب را یکباره و لاجرعه سر نکشید. بلکه مضمضه کنید.

– از ترشی، ماست، سوسیس و کالباس، فست فودها، غذاهای نفّاخ و نان با جوش شیرین و ترید کردن نان پرهیز شود.

– از فعالیت شدید بعد از غذا اجتناب شود.

– لباس های تنگ پوشیده نشود.

– بلافاصله بعد از غذا دراز نکشیده و در زمان خواب، سر را کمی بالاتر از بدن قرار دهید.

-مفرداتی که می توانند مؤثر باشند:

– جبّن(پنیر): مقدار دلخواه از آن را در آب جوشانده و مرتّب ماده روغنی روی آب را جدا کنند تا دیگر نماند. سپس تکّه های پنیر را خارج کرده و پس از خشک شدن در تابه ریخته و تفت دهند تا قابل پودر شدن شود. نرم بکوبند و الک کنند و در ظرف مناسبی نگاه داشته و بعد از هر وعده غذایی، ۱ قاشق مرباخوری از پودر را روی زبان ریخته و با کمی عرق شیرین بیان فرو برند.

– بومادران، رازیانه و شیرین بیان به اشکال مختلف وجود داشته و می توان از آن ها استفاده کرد. (پودر گیاه، قرص، عرق، شربت، کپسول و…)

داروهای ترکیبی:

(دارونامه طوبا- تألیف استاد اسماعیل ناظم):

– اطریفل گشنیزی: مقوّی فم معده، مانع تصاعد بخارات از معده و سایر اعضا به مغز و شقیقه، رافع سرگیجه و صداع (سردرد) مشارکتی معدی.(صفحه ۷۶)

– پودر نافع معده: نافع برای درد، نفخ و ترشی معده.(صفحه ۹۵)

– دوای بلغم: منسوب به امام صادق(علیه السّلام):نافع در ترشی و نفخ معده، پوکی استخوان، سستی و ترهّل بدن، دافع بلغم موجود در اعضا بویژه معده و کبد.(صفحه ۱۰۰)

– شربت جالینوس: مفید در امراض معدی ناشی از سوء مزاج مادّی بلغمی، ضعف هضم، ترشی معده، بی اشتهایی و صداع مشارکتی معده؛ مانع تصاعد ابخره از معده.(صفحه ۱۱۵)

(بیماری های دستگاه گوارش و کبد-تألیف استاد سیّد محمّد موسوی):

– پودر بیسموت گیاهی (صفحه ۲۹)

– قرص شیرین بیان (صفحه ۳۴)

منابع:

۱- حکیم محمداکبر ارزانی، طب اکبری، مؤسسه احیاء طب طبیعی، چاپ اوّل، ۱۳۸۷.

۲- محمّد عبادیانی، داروهای آبدست طبیب در مکتب طب ایرانی، انتشارات نیاکان، چاپ اوّل، ۱۳۹۰٫

۳- سیّد محمّد موسوی، درمان بیماری های دستگاه گوارش و کبد، انتشارات ادب امروز، چاپ دوم، ۱۳۸۸٫

۴- اسماعیل ناظم، دارونامه طوبا، انتشارات المعی، چاپ اوّل، ۱۳۹۰٫

۵- سیّد علی ابوالحبیب، خودآموز گیاهان دارویی، انتشارات مؤلّف، چاپ چهارم، ۱۳۸۹٫

۶- Krause Food & Nutrition therapy

منبع:  انجمن تحقیقات طب سنتی ایران