مزاج شناسی و زمان

افراد بلغمی یا مزاج بلغمی، طبع سرد و تر دارند. از نظر ظاهری افراد فربه و چاقی هستند ولی بدنشان لخت و ول و سست است. بخاطر چربی بالایی که دارند، پوستشان سفید است و آن قرمزی دموی ها را ندارند.

افراد سوداوی یا طبع سرد و خشک دارند، این افراد، معمولاً لاغر استخوانی هستند یا لاغر قد کوتاه یا لاغر قد بلند. گوشت و چربی ندارند یا کمتر دارند. از نظر ظاهری پوست بدنشان یا خیلی سفید است مثل کاغذ که علتش کم خونی و یا غلظت شدید خون است که راحت در پوست بدن نفوذ نمی کند یا پوستشان کمداللون (سیاه چهره) هستند.

افراد صفراوی یا مزاج صفراوی، طبع گرم و خشک دارند، از نظر جسمی افراد متوسط الحالی هستند. لاغر استخوانی نیستند ولی چاق هم نمی شوند. مثلاً وقتی این مزاجها را بشناسیم می‌بینیم که یک فرد بلغمی را نمی‌توان خیلی لاغر کرد یعنی اگر این فرد لاغر استخوانی شود مریض می‌شود و یا افراد دموی را هم همینطور، اینها را نمی‌توان لاغر و کمر باریک کرد.

مزاج سنین مختلف علاوه بر مزاج تیپ اشخاص، مزاج سن هم داریم، یعنی بدن افراد در سنین مختلف حالتهای متفاوتی را به خودش می‌گیرد. این حالتها به چهار دوران تقسیم می‌شوند: ۱ـ دوران رشد یا نمو: دوران رشد که از ابتدای تولد تا ۱۵ سالگی است، در این مدت، رشد بدن به حد کمال می‌رسد و حرارت و رطوبت بر بدن غلبه می‌کند، در حقیقت این دوره، مزاجش گرم و تر است و این به این معنی نیست که مثلاً فردی که بیست سال دارد مزاج شخصی یا جبلی‌اش گرم و تر است ۱ـ دوران رشد یا نمو: دوران رشد که از ابتدای تولد تا ۱۵ سالگی است، در این مدت، رشد بدن به حد کمال می‌رسد و حرارت و رطوبت بر بدن غلبه می‌کند، در حقیقت این دوره، مزاجش گرم و تر است

برای اینکه اخلاط را بشناسیم، ابتدا علائم غلبه اخلاط ذکر می‌گردد، سپس خود اخلاط مطرح می‌شود. گاهی اوقات در بدن فرد، حال با هر مزاجی که دارد (بلغمی، دموی، ...

اخلاط در بدن انسان ۴ نوع ماده وجود دارد که این ۴ نوع ماده را ما خلط می گوییم (تعریف جدیدتر). (تعریف قدیم‌تر) عبارتست از اخلاط جمع کلمه خلط است و خلط به معنای ماده‌ای است که در مرحله دوم عناصر است، یعنی اخلاط از ترکیب عناصر بوجود می آید و اعضاء از ترکیب اخلاط بوجود می‌آید.

قصد داریم در چند یادداشت متوالی به بحث مزاج و سوء مزاج به صورت کلی و با رویکرد به اعضای مختلف بپردازیم. یادداشت پیش رو، به عنوان مقدمه این یادداشتها، به کلیاتی درباره مزاج و سوء مزاج پرداخته است. امید که مورد استفاده مخاطبین گرامی قرار گیرد.

محققانی که در این زمینه تحقیق کرده اند، معتقدند افراد گرم مزاج به مصرف مواد غذایی سرد تمایل دارند و در صورت مصرف غذاهای گرم مثل شکلات، عسل و خرما، دچار التهاب و گر گرفتگی می شوند و همچنین افرادی که سردمزاج هستند،

با توجه به اینکه در فصل پاییز مزاج طبیعت به سمت سرد و خشک می رود، باید تدابیری اندیشید و به اجرا درآورد که از افزایش (خارج از اعتدال) سرما و خشکی در بدن جلوگیری کرده و مخصوصاً در افرادی که دارای مزاج سرد و خشک یا غلبه خلط سودا هستند

درمان سوءمزاجهای رحمی به عنوان یکی از علل احتباس طمث (آمنوره) و عُقر (نازایی) از دیدگاه طب سنّتی ایران مبحث مزاج در پزشکی ایرانی، موضوعی کلیدی است و به نوعی زیربنای سایر مباحث میباشد. دراین میان هرکدام از اعضای بدن بر طبق تعریف کتب پزشکی ایرانی، دارای مزاجی خاص هستند و بدین ترتیب تعادل بدن را حفظ میکنند.

سوء مزاج های معدی و کبدی یکی از مسائل مهمّی که در کتب مرجع پزشکی ایرانی مطرح است، موضوع هضوم اربعه (هضم های چهارگانه) می باشد. در واقع هر غذایی که وارد بدن می شود، چهار مرحله هضم را پشت سر می گذارد تا بتواند مورد استفاده بافت ها و سلّول های بدن گردد.

برای اینکه اخلاط را بشناسیم، ابتدا علائم غلبه اخلاط ذکر می‌گردد، سپس خود اخلاط مطرح می‌شود. گاهی اوقات در بدن فرد، حال با هر مزاجی که دارد (بلغمی، دموی، صفراوی و سوداوی) یکی از اخلاط غلبه پیدا می‌کند و غلبه آن خلط در بدن، بیماری و مرض ایجاد می‌کند که ما به آن مزاج عارضی مرضی می گوییم، و گاهی اوقات این اخلاط با همدیگر مخلوط شده و بیماری را ایجاد می‌کنند.