نکاتی پیرامون استحمام از روایات (قسمت ۱)

استحمام

۱٫حمام رفتن چه چیزی را به انسان یادآور می شود؟

امیر المؤمنین علیٌّ علیه‏ السلام :

نِعْمَ البَیتُ الحَمّامُ ؛ تُذکَرُ فیهِ النّارُ ، ویَذهَبُ بالدَّرَنِ .

امام على علیه ‏السلام :

چه نیکو سرایى است حمّام ؛ آتش (دوزخ) را به یاد مى ‏آورد و چرک را (از تن) مى‏ برد. (۱)

۲٫ زیاد حمام رفتن چه اثری دارد؟

الإمامُ الصّادقُ علیه‏السلام :

ثَلاثهٌ یُسْمِنَّ وثَلاثهٌ یُهْزِلْنَ ، فأمّا الّتی یُسْمِنَّ : فإدْمانُ الحَمّامِ ، وشَمُّ الرائحَهِ الطَّیّبهِ ، ولُبْسُ الثِّیابِ اللَّیّنَهِ ، وأمّا الّتی یُهْزِلْنَ : فإدْمانُ أکْلِ البَیضِ ، والسَّمَکِ ، والطَّلْعِ .

امام صادق علیه‏السلام :

سـه چیز انسان را فربه مى‏ کند و سه چیز لاغر مى‏سازد . آن سه که فربه مى‏کند : حمّام رفتن زیاد ، بوییدن بوى خوش و پوشیدن لباس نرم است و آن سه که لاغر مى‏ کند : خوردن زیاد تخم مرغ ، ماهى و خرماى نارس است . (۲)

۳٫ حمام رفتن با شکم پر و شکم خالی چه اثری دارد؟

عنه علیه‏السلام :

لا تَدخُلِ الحَمّامَ إلاّ وفی جَوفِکَ شَیءٌ یُطفِئُ عنکَ وهَجَ المَعِدَهِ ، وهُو أقْوى للبَدَنِ . ولا تَدخُلْهُ وأنتَ مُمْتَلئٌ مِن الطَّعام .

امام صادق علیه‏السلام :

زمانى حمّام برو که در معده‏ات اندک چیزى که حرارت آن را فرو نشاند باشد . این براى تقویت بدن تو بهتر است . باشکم پر نیز حمّام نرو .(۳)

– عنه علیه‏السلام :

ثَلاثٌ یَهْدِمْنَ البدَنَ ورُبّما قَتَلْنَ : أکْلُ القَدیدِ الغابِّ ، ودُخولُ الحَمّامِ على البِطْنَهِ ، ونِکاحُ العَجائزِ .

امام صادق علیه‏السلام :

سه چیز بدن را تباه مى‏ کند و چه بسا کُشنده است : خوردن آبگوشت شب مانده ، حمّام رفتن با شکم پر و نزدیکى کردن با زنان سالخورده .(۴)

۴٫ هر روز حمام رفتن چه اثری دارد؟

الإمامُ الکاظمُ علیه‏السلام :

الحَمّامُ یَومٌ ویَومٌ لا یُکْثِرُ اللّحْمَ ، وإدْمانُهُ کلَّ یَومٍ یُذیبُ شَحْمَ الکُلْیتَینِ .

امام کاظم علیه‏السلام :

یک روز در میان حمّام رفتن انسان را چاق مى‏ کند وهر روز حمّام رفتن چربى کلیه‏ ها را آب مى‏ کند .(۵)

۵٫ یک روز در میان حمام رفتن چه اثری دارد؟

الإمامُ الکاظمُ علیه‏السلام :

الحَمّامُ یَومٌ ویَومٌ لا یُکْثِرُ اللّحْمَ ، وإدْمانُهُ کلَّ یَومٍ یُذیبُ شَحْمَ الکُلْیتَینِ .

امام کاظم علیه‏السلام :

یک روز در میان حمّام رفتن انسان را چاق مى‏ کند وهر روز حمّام رفتن چربى کلیه ‏ها را آب مى‏ کند .(۶)

– الکافی عن سلیمان الجعفری :

مَرِضتُ حَتّى ذَهَبَ لَحمی ، فَدَخَلتُ عَلَى الرِّضا – صَلَواتُ اللّه‏ِ عَلَیهِ – ، فَقالَ :

أیَسُرُّکَ أن یَعودَ إلَیکَ لَحمُکَ؟

قُلتُ : بَلى .

قالَ : اِلزَمِ الحَمّامَ غِبّاً ؛ فَإِنَّهُ یَعودُ إلَیکَ لَحمُکَ ، وإیّاکَ أن تُدمِنَهُ ؛ فَإِنَّ إدمانَهُ یورِثُ السِّلَّ .

– الکافی به نقل از سلیمان جعفرى: چنان بیمار شدم که گوشت تنم تحلیل رفت . در همین زمان ، [روزى] بر امام رضا علیه‏السلام – درودهاى خدا بر او باد – وارد شدم .

فرمود : «آیا خوش‏دارى که گوشتت بازگردد؟».

گفتم : آرى .

فرمود : «یک روز در میان ، حمّام کن ، که گوشتت باز مى‏ گردد ؛ امّا مبادا به این کار [به صورت روزانه] عادت کنى ؛ چرا که اعتیاد به حمّام ، سِل مى‏ آورد.»(۷)

۶٫ حمام رفتن چه فوایدی دارد؟

الإمام الرضا علیه‏السلام :

. . . ومَنفَعَهُ الحَمّامِ تُؤَدّی إلَى الاِعتِدالِ ، ویُنَقِّی الدَّرَنَ ، ویُلَیِّنُ العَصَبَ وَالعُروقَ ، ویُقَوِّی الأَعضاءَ الکِبارَ ، ویُذیبُ الفُضولَ وَالعُفوناتِ .

امام رضا علیه‏السلام :

فایده حمّام کردن آن است که به اعتدال مى‏انجامد ، چرک را مى‏زداید ، پِى و رگ‏ها را نرم مى‏سازد ، اندام‏هاى بزرگ را تقویت مى‏کند ، و مواد زاید و عفونت‏ها را نیز ذوب مى‏کند.(۸)

– رسول الله صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :

الدّاءُ ثَلاثَهٌ وَالدَّواءُ ثَلاثَهٌ ؛ فَأَمَّا الدّاءُ : فَالدَّمُ وَالمِرَّهُ وَالبَلغَمُ ؛ فَدَواءُ الدَّمِ الحِجامَهُ ، ودَواءُ البَلغَمِ الحَمّامُ ، ودَواءُ المِرَّهِ المَشِیُّ .

پیامبر خدا صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :

درد ، سه چیز است و درمان نیز سه چیز . امّا درد ، عبارت است از : خون ، تلخه و بلغم . درمان خون ، حجامت است ، درمان بلغم ، حمّام است ، و داروى تلخه نیز راه رفتن .(۹)

۷٫ بعد از حمام چه کاری توصیه شده است؟

رسول اللّه‏ صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :

غَسلُ القَدَمَینِ بِالماءِ البارِدِ عَقیبَ الخُروجِ مِنَ الحَمّامِ أمانٌ مِنَ الصُّداعِ .

پیامبر خدا صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم :

شستن پاها با آب سرد پس از بیرون آمدن از حمّام ، مایه ایمنى از سردرد است. (۱۰)

این مقاله ادامه دارد ….

پی نوشت:

۱٫ الفقیه : ۱ / ۱۱۵ / ۲۳۷ منتخب میزان الحکمه : ۱۶۶

۲٫ الخصال : ۱۵۵ / ۱۹۴ منتخب میزان الحکمه : ۱۶۶

۳٫ مکارم الأخلاق : ۱ / ۱۲۵ / ۲۹۸ منتخب میزان الحکمه : ۱۶۶

۴٫ بحار الأنوار : ۷۶ / ۷۵ / ۱۹ منتخب میزان الحکمه : ۱۶۶

۵٫ مکارم الأخلاق : ۱ / ۱۲۶ / ۳۰۳ منتخب میزان الحکمه : ۱۶۶

۶٫ مکارم الأخلاق : ۱ / ۱۲۶ / ۳۰۳ منتخب میزان الحکمه : ۱۶۶

۷٫ الکافی ، جلد ۶ ، صفحه ۴۹۷ ، حدیث ۴ ، تهذیب الأحکام ، جلد ۱ ، صفحه ۳۷۷ ، حدیث ۱۱۶۲ ، دانش نامه احادیث پزشکی : ۱ / ۳۴۲ ممکن است مقصود ، حمّام‏هاى آن عصر باشد که از نظافت کافى برخوردار نبوده است.

۸٫ طبّ الإمام الرضا علیه‏السلام ، صفحه ۲۹ ، بحار الأنوار ، جلد ۶۲ ، صفحه ۳۲۲ دانش نامه احادیث پزشکی : ۱ / ۲۶۰

۹٫ کتاب من لا یحضره الفقیه ، جلد ۱ ، صفحه ۱۲۶ ، حدیث ۲۹۹ ، مکارم الأخلاق ، جلد ۱ ، صفحه ۱۲۷ ، حدیث ۳۰۸ ، بحار الأنوار ،ج ۶۲ ، صفحه ۱۲۷ ، حدیث ۸۷ ، دانش نامه احادیث پزشکی : ۱ / ۴۶۲ مقصود از «مشىّ» در پایان روایت ، هر چیزى است که مسهل باشد. از آن رو ، مسهل را «مشى» نامیده‏اند که شخص را به راه رفتن و رفتن به سمت آبریزگاه ، وادار مى‏سازد .

۱۰٫ الأحکام النبویّه فی الصناعه الطبیّه ، جلد ۲ ، صفحه ۲۶ ، کنز العمّال ، جلد ۱۰ ، صفحه ۴۸ ، حدیث ۲۸۳۰۰ نقلاً عن أبی نعیم فی الطبّ عن أبی هریره دانش نامه احادیث پزشکی : ۱ / ۲۶۲