اسباب گرمی و سردی در بدن
گرمی و سردی بدن :
الف) اسباب گرمی‌در بدن: چه چیزهایی موجب گرم شدن بدن می‌شود؟
۱- غذا و نوشیدنی معتدل یعنی در مقدار و مزاج معتدل باشد. البته اگر زیادتر از حد اعتدال خورده شود این سبب سرد شدن بدن می‌شود.
یکی از عللی که بعضی افراد لاغر هستند پرخوری افراد است. چون پرخوری بیش از حد باعث می‌شود که هضم کامل صورت نگیرد و موجب سردی بدن می‌شود و موجب پایین آمدن وزن اینها می‌شود. این افراد با روزه گرفتن معمولاً وزنشان بالا می‌رود.
۲- ورزش در حد اعتدال ورزش در حد اعتدال موجب گرمی بدن می‌شود. برخلاف آن آرامش بیش از حد و سکون در یک جا می‌تواند موجب سرد شدن بدن شود و طبیعت بدن رو به سردی رود. نقطه مقابل آن ورزش بیش از حد هم موجب سرد شدن بدن می‌شود چون باعث می‌شود قوای بدن رو به تحلیل برود.
۳- ضمادها و مواد و روغنهایی که بر بدن گذاشته می‌شود و بادکش کردن بدون اینکه خون خارج کنند. این هم موجب گرمی بدن می‌شود.
۴- استحمام در حد اعتدال اگر کسی استحمام نکند موجب می‌شود مواد در بدنش حرکت نکند و اگر استحمام بیش از حد طول بکشد یا گرمابه بیش از حد گرم باشد این موجب تحلیل رفتن مواد می‌شود و موجب سردی در بدن می‌شود.
۵- خواب و بیداری در حد اعتدال بیداری بیش از حد موجب خشک شدن مغز می‌شود همانطور که خشکی بیش از حد موجب بیخوابی می‌شود. پس کسی که دچار بیخوابی است دچار سردی بدن می‌شود.
سهر = بیخوابی سبات = پرخوابی نوم غرق = خواب سنگین زیاد
۶- خشم و عصبانیت در حد اعتدال در مورد حالتهای روحی در مبحث سته ضروریه بحث می‌کنیم و جزء حفظ الصحه است. بدن طبیعی باید یک حدی حالت غضب را داشته باشد و حالت بی خیالی و بی رگی اشکال دارد. پس غضب در حد اعتدال مفید است.
در زمان رازی پادشاه مرو بیمار بود و دچار فلج شده بود. رازی برای رفتن به جهت درمان وی ابتدا بهانه آورد. وقتی به مرو رسید یک سری دارو به پادشاه داد بعد شرطی خوب شدن پادشاه را این دانست که حتماً مداوا باید در حمام صورت بگیرد و کسی وارد حمام نشود و درب حمام هم دیوار بگیرند. بعد از دیوار گرفتن در حمام رازی شروع کرد به عصبانی کردن پادشاه و او را به خشم آورد. وقتی پادشاه به خشم آمد یک نشتری در آورد و گفت می‌خواهم رگت را بزنم و تو را بکشم. پادشاه به خشم آمد و تشت را بلند کرد و پرتاب کرد به سمت رازی، ولی وی شروع کرد به فرار کردن در همین حین رازی رگ پادشاه را زد و او را فصد کرد و خون غلیظی خارج شد و بعد از آن رازی از حمام فرار کرد و آمد به ایران. بعد از مدتی نامه ای نوشت به پادشاه مرو که من قصدم اذیت و آزار شما نبود فقط می‌خواستم شما را عصبانی کنم تا خونت به حرکت در بیاید و بعد از آن شما را فصد کنم تا آن خون دفع شود. پس بعضی جاها لازم است فرد را به خشم در بیاورند. خشم موجب می‌شود ضربان قلب بالا برود و با افزایش ضربان قلب خون گردش پیدا می کند.
۷- شادی معتدل ولی اگر شادی بیش از حد شد گاهی می‌تواند سبب مرگ فرد شود که به آن شادی مرگ می گویند. مثل افرادی که به آنها خبر می‌دهند انقدر در بانک بردی و از خوشحالی می میرد.
ما دو نوع گردش خون در بدن داریم:
الف) گردش خون داخلی ب) گردش خون خارجی
ما این مطلب را در طب سنتی زیاد می‌بینیم که خروج روح به طرف خارج می‌باشد.
یک نفر که خوشحال می‌شود می گوئیم منبسط شده (باز شدن، ایجاد نشاط کردن) به خلاف آن ترس است، کسی که می‌ترسد در خودش فرو می‌رود. به این حالتها خروج روح به طرف خارج یا به طرف داخل می گویند. وقتی روح به طرف خارج برود همراه با آن خون و ارواح و قوا هم به طرف بیرون کشیده می‌شود. وقتی می‌ترسد و جمع می‌شود خون و ارواح و قوا به طرف گردش خون داخلی می‌رود. در حالتی که گردش خون داخلی فشارش برود بالا این در حالتی است که خوف و ترس ایجاد شود. پس با خوف و ترس گردش خون داخلی به شدت می‌رود بالا و می‌تواند موجب سکته قلبی شود. وقتی ایجاد نشاط و فرح و لذت بشود گردش خون داخلی فشارش می آید پایین و گردش خون خارجی فشارش می‌رود بالا. اینها همان خروج روح به طرف بیرون است که این هم می‌تواند موجب خالی شدن قلب از روح بشود و موجب مرگ شود. که اولی را غصه مرگ و دومی را شادی مرگ می گویند.
۸- دلک معتدل دلک یعنی ماساژ (دلاک کسی که ماساژ می‌دهد) که در مورد آن صحبت خواهد شد و انواع و اقسام دارد: لین- استردادی – صلب قوی
۹- داروهای معتدل
۱۰- داخل آب سرد نشستن بخاطر اینکه پوست و اعضا و منافذ و مسام را منقبض می‌کند (مجراهایی که با پوست ارتباط دارد و می‌تواند موجب خارج شدن گرما شود یا عرق). نشستن در آب سرد به علت انقباض بدن و بسته شدن مسام می‌تواند موجب گرم شدن بدن شود چون مانع خروج حرارت از بدن می‌شود که به آن می گویند تکثیف مسام (فشردگی مجراهای پوستی)
تکثیف = فشردگی کثیف = به معنای آلوده نیست به معنای فشرده است. خون کثیف = یعنی خونی که فشردگی دارد.
ما یک حرارت غیر طبیعی هم داریم . اینهایی که در بالا گفته شده حرارت طبیعی است.
حرارت غیر طبیعی
عفونت = تب = حمی تبها = حمیات
تب حرارت غریبه و غیره عادی که به علت حرکت غریبه در بدن بوجود آمده باشد. چرا این حرارت غیر عادی در بدن بوجود می آید؟ بعلت حرکت غریبه و غیر عادی. این حرکت غیر عادی علل مختلفی دارد. در بحث سنتی در مورد تبها بحث مفصل شده. در کتابهای مربوط به حمیات چیزی در حدود ۱۲۰۰۰ نوع تب را ثبت کرده اند.
سه علت عمده برای تبها می گویند:
الف) حمای یوم (حمی یوم) تب های چند روزه ۱ یا ۳ یا ۵ روزه. معمولاً در سرماخوردگیها و زکامها بوجود می آید. تبهای آفتاب زدگی، معمولاً بچه‌ها دچار حمی یوم می‌شوند و تبهای شمسی.
ب) حمی‌خلطی (آب حمام داغ است). یک خلط یا ماده ای در بدن دچار عفونت شده.
ج) حمی عضوی (بدنه حمام داغ است). یعنی یک عضو حرارت پیدا کرده است.
د) حمی‌روحی ارواح دچار حرارت بیش از حد شده‌اند. (هوای حمام داغ است).
(ب،ج،د، طولانی مدت هستند).
تبهای طولانی مدت را به حمام تشبیه می کنند که یا خود بدنه حمام داغ است که آن تب عضوی است، یا آب داخل حمام حرارت پیدا کرده که تشبیه می‌شود به تبهای خلطی، و یا ارواح دچار حرارت بیش از حد شده که تشبیه می‌شود به تبهای روحی.
پس یکی از حالتهای غیر عادی که دمای بدن بالا می‌رود این است که عفونتی در بدن باشد یعنی یک حرکت غیر عادی در بدن و به خاطر این حرکت غیر عادی حرکت خون بالا می‌رود برای دفع آن ماده غیر عادی که اذیت می رساند و با بالا رفتن حرکت بدن گرمای غیر عادی در بدن بوجود می‌آید.
ب) اسباب سردی بدن:
سرد کننده هایی که می‌توانند بدن را سرد کنند عبارتند از:
۱- ورزش بیش از حد در حالت اعتدال ورزش گرم کننده بدن است چون حرکت در بدن ایجاد می کند و جریان خون را اصلاح می کند. ولی اگر بیش از حد شد چون مواد مفید را تحلیل می‌برد بعد از این ورزش بدن دچار سردی می‌شود.
۲- حرکت و ورزش نکردن خوردن و خوابیدن موجب می‌شود بدن سردتر شود.
۳- بیش از حد خوردن و آشامیدن موجب می‌شود رطوبات بدن بالا برود و مواد در بدن تجمع یابند و هضم نشوند که این موجب سردی بدن می‌شود.
۴- کمبود غذای بدن فقر غذایی می‌تواند موجب سرد شدن بدن بشود. غذایی که در بدن باید سوخت و ساز شود تا گرمی ایجاد کند اگر به بدن نرسد موجب می‌شود که بدن سرد شود.
۵- تماس با غذا و داروهای سرد و سردی بخش اگر کسی غذایش را ماست و ترشیجات قرار دهد چون اینها سرد هستند موجب سرد شدن بدنش می‌شود.
۶- آبها و ضمادهای بیش از حد گرم اگر موجب تحلیل مواد بدن شود اینها سرد کننده هستند.
۷- غسل کردن با آبهای قابض آبهایی مثل آب معدنی زاجی که زاج آن زیاد است، هر چند در ابتدا اینها می‌توانند بدن را گرم کنند ولی اگر بیش از حد شد حرارت را فرو می برد داخل بدن و فرو رفتن حرارت موجب سرد شدن بدن می‌شود. غسل = طهارت غسل = شستشو
– چشمه های آب گرم می‌تواند تحلیل برنده باشد. حال در بحث چشمه های آب گرم گفته می‌شود که هم می‌تواند تحلیل برنده باشد و هم می‌تواند یکسری بیماریهایی مثل فالج، خدر، و حتی بیماریهای پوستی مثل جرب و حکه را درمان کند و مفید است. ولی آبهای معدنی قابض یعنی گس مثل آبهای معدنی زاجی سرد کننده و تحلیل برنده بدن هستند.
آبهای معدنی را نیز تقسیم بندی می کنیم: ۱) آبهای کبریتی ۲) آبهای زاجی ۳) آبهایی که دارای مس هستند. که این مبحث در حفظ الصحه است.
۸- ضمادهای سرد (چه بالفعل (فعلاً دمایش پایین است مثل یخ یا آب یخ) چه بالقوه (خاصیت آن را داشته باشد که بتواند سردی ایجاد کند اما دمای دارو در حال حاضر سرد نیست، مثل پوست بر افروخته و ضماد پوست خیار یا ضماد برگ خرفه که بر روی پاهایی که تاول زده سردی بخش می‌باشد، کسی که گرمازده شده پوست خیار را روی پوستش بچسبانید، بر افروختگی و قرمزی برطرف می‌شود. یا ماست در بر افروختگی پوست بخصوص در پا سوختگی بچه ها بسیار مفید است و سردی بالقوه دارد.
۹- استفراغ به افراط و بیش از حد استفراغ منظور قی کردن نیست. منظور دفع مواد بدنی است. به هر صورتی باشد چه به صورت قی کردن بیش از حد- اسهال بیش از حد – حتی نزدیکی بیش از حد می‌تواند حرارت بدن را پایین بیارود. حتی رعاف ( خون دماغ شدن) یا فصد و حجامت همه جزء استفراغ هستند.
نکته برخی بیماریها بر وزن فعال است مثل: رعاف، دوار (سر گیجه)، کباد (ناراحتی کبد)، طحال (نارحتی طحال)
۱۰– بسته شدن منافذ چون مانع می‌شود خون و حرارت به عضو برسد موجب سردی آن عضو می‌شود.
۱۱– غم و غصه فراوان اندوه و حزن موجب سردی بدن می‌شود.
۱۲– شادی بیش از حد شادی معتدل موجب گرمی بدن می‌شود ولی بیش از حد موجب سردی بدن می‌شود.
۱۳– لذت بیش از حد مثل نزدیکی کردن اگر لذت بیش از حد داشته باشد می‌تواند موجب سردی مخصوصاً اگر به اوجش برسد. انسانهایی که ضعیف هستند با نزدیکی کردن دچار استفراغ می شوند که علت آن سردی بیش از حد است که به بدنشان سرایت کرده است.
۱۴– خواب بیش از حد
۱۵– کارها و مشاغلی که موجب سردی می‌شود مثل کار کردن در حمام – کار در استخر و شالیزارها
۱۶– زیادی خلط خام در بدن مثل بلغم بیش از حد در بدن که بدون اضافه کردن گرمی و با دفع آن بلغم مشکل حل می‌شود.
منبع: انجمن تحقیقات طب سنتی ایران
