جایگاه طب مکمل در کشورهای مختلف دنیا

جایگاه طب مکمل در کشورهای مختلف دنیا

جایگاه طب مکمل در کشورهای مختلف دنیا 

سازمان بهداشت جهانی(WHO) در نظر دارد تا کشورهای عضو را جهت افزایش امنیت، ثمربخشی و کیفیت استفاده از طب سنتی و مکمل(TM/CAM) حمایت وافی و کافی نماید. از این رو در سالهای اخیر دستورالعملها و رویکردهای مختلفی را جهت بهره برداری هر چه بهتر از طب سنتی و مکمل به اجرا گذاشته است و مطالعات مختلفی درباره انواع روشهای طبی و میزان شیوع انها و علل شیوعشان و همچنین درجه اعتبار علمی آنها به کار بسته است و از این موارد حمایت نموده است. بحثی که در ادامه می آید خلاصه ای است از مطالعاتی که در کشورهای مختلف در ارتباط با شیوع روشهای مختلف طبی انجام گرفته است.

 ایالات متحده امریکا

انجام کایروپراکتیک (Chiropractic) و استئوپاتی (Osteopathy) در تمامی ایالتها مجاز می باشد. متخصصان طب سوزنی در ۳۴ ایالت اجازه فعالیت دارند ( آمار سال ۲۰۰۰ ) .

▪ در سال ۱۹۹۳، ۳۰۰۰ پزشک آلوپاتی از هومیوپاتی در درمان بیماران خود استفاده می کردند و بیش از ۴۵۰۰۰ کایروپراکتور و ۳۲۰۰۰ استئوپات مشغول به فعالیت بوده اند.

▪ در حدود ۱۰ درمانگاه آیورودا در بین سالهای ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۴ در آمریکا فعال بوده و در طی این سالها بالغ بر ۲۵۰۰۰ بیمار از خدمات درمانی آنها استفاده کرده اند. در سال ۱۹۹۵بسیاری از بیمه های سلامتی خصوصی، رشته های طب مکمل-جایگزین همچون طب سوزنی را تحت پوشش بیمه داشته اند، که یکی از این دلایل آن ارزانتر بودن خدمات درمانی این روشها نسبت به تکنولوژی های مورد استفاده در پزشکی مدرن است.

▪ در سال ۱۹۹۳ از ۱۲۵ دانشگاه پزشکی دولتی ایالات متحده، ۱۵ دانشگاه آموزشهایی در زمینه پزشکی مکمل-جایگزین در برنامه های آموزشی خود داشته اند، که ۵ سال بعد تعداد این دانشگاهها به ۷۵ عدد رسید. در آمارهای اخیر نشان داده شده است که در این کشور ۷۸% از پزشکان خانواده (Family Practitioners) بیماران خود را به مراکز علمی طب مکمل-جایگزین معرفی می کنند. امروزه برخی از آمارهای ارائه شده فوق چندین برابر هم شده است.

 کانادا

▪ در سال ۱۹۸۳ انجمن پزشکی چینی و طب سوزنی کانادا ( CMAAC)به عنوان یک سازمان ملی تاسیس شد.

▪ در اواخر دهه۱۹۹۰، ۱۵ تا ۷۰ درصد مردم کانادا از طب مکمل-جایگزین بهره برده اند و این آمار روز به روز در حال گسترش و افزایش است. بطوریکه اکنون کانادا از جمله کشورهایی است که این روش ها از شیوع بالایی در آن برخوردارند.

رشته های مورد علاقه بیماران در این کشور عبارتند از:

ـ کایروپراکتیک (Chiropractic)

ـ تکنیک های آرامش بخشی (Relaxation Techniques)

ـ ماساژ درمانی (Massage Therapy)

ـ پزشکی گیاهی (Herbal Medicine)

در کانادا روز به روز به تعداد پزشکان آلوپاتی که به طب مکمل-جایگزین رو می آورند، افزوده می شود. و تقریباً ۴۵۵ متخصص کایروپراکتیک در حال فعالیت می باشند .

 آلمان

آلمان یکی از آزادترین کشور های غربی در زمینه استفاده از طب مکمل می باشد در این کشور خصوصاً به طب های متمایل به طبیعت Nature–Oriented Medicine بهای زیادی داده می شود و این روشها در سیستم درمانی آلمان از جایگاه ویژه ای برخوردارند. تعداد زیادی از شیوه های طب مکمل-جایگزین همچون هومیوپاتی از این کشور منشاء گرفته اند. از زمان جنگ جهانی دوم به بعد، طبیعی درمانگران (ناتروپاتها) Naturopaths که در آلمان با نام ” Heilpractiker “معروف هستند و در درمانهای خود از داروهای طبیعی بهره می برند، به عنوان یکی از اصلی ترین درمانگران طبی در این کشور مشغول به کار می باشند. در حقیقت بسیاری از رشته های طب مکمل-جایگزین همچون طب سوزنی، هومیوپاتی، گیاه درمانی (Phytotherapy/Herbalism) و کایروپاکتیک در این کشور در زیر پرچم طبیعت درمانی(طب طبیعی) قرارمی گیرند. دوره های طب مکمل در بسیاری از دانشگاهها مانند دانشگاه مونیخ Munchen، گیسن Giessen و دوسلدوف (Dusseldorf) تدریس می گردد.

بر اساس تحقیق سال ۱۹۹۲ سه چهارم پزشکان آلوپاتی در آلمان از درمانهای طب مکمل-جایگزین استفاده کرده اند. ۷۷% درمانگاههای درد (Pain Clinics) به انجام طب سوزنی مشغول بوده اند. ۲میلیون نفر از بیماران در این کشور از درمانهای طب مکمل-جایگزین سود برده اند. در سال ۱۹۹۴، ۱۰-۱۳هزار کارورز طب مکمل مشغول به فعالیت بوده اند.

تحقیقات اخیر نشان می دهد:

۱) داروهای هومیوپاتی و گیاهی در آلمان آنقدر رایج است که ۹۵% پزشکان از آنها در تجویزهای روزمره خود استفاده می کنند.

۲) تقریباً تمامی پزشکان این کشور بر این باورند که طب مکمل-جایگزین باید با پزشکی رایج ادغام گردد.

 فرانسه

در کشور فرانسه بر خلاف آلمان انجام طبابت با روش طب مکمل-جایگزین نیازمند داشتن دکترای پزشکی است و این امر سبب شده است که حیطه طبابت -به هر شکلی- تا حد زیادی از دسترس غیر پزشکان دور بماند. در میان پزشکان آلوپاتی، ۵٫۴٪ بطور اختصاصی، ۲۰٫۷٪ در اکثر موارد و ۷۲٫۸٪ هرازگاهی از این روشها استفاده می کنند.

▪ در سال ۱۹۹۳، ۶٫۲٪ از کل جامعه پزشکی فرانسه به عنوان افراد ورزیده و کارآزموده طب مکمل-جایگزین مشخص و معرفی شدند. علاوه بر این پزشکان، ۵۰هزار کارورز غیر آلوپاتی نیز از این روشها در ارائه خدمات پزشکی استفاده می کنند.

▪ در سال ۱۹۹۵ در حدود ۵۰۰۰ پزشک از داروهای هومیوپاتی در درمان بیماران خود استفاده می کرده اند که این آمار حتی از کشوری مانند انگلستان که از کشورهای صاحب نام در زمینه هومیوپاتی است، بسیار بیشتر می باشد. نزدیک به همین تعداد یعنی در حدود ۵۰۰۰ پزشک نیز از اسانسهای گیاهی ضروری (Essential oils) که شیوه ای از دانش رایحه درمانی یا Aromatherapy است، بجای آنتی بیوتیک ها بهره برده اند.

▪ در سال ۲۰۰۳، با توجه به اینکه هر ساله هزار پزشک از دوره های آموزشی سه ساله هومیوپاتی فارغ التحصیل می شوند، آمار هومیوپاتهای فرانسه از مرز ۱۲هزار نفر نیز گذشته است .

 انگلستان

طب مکمل-جایگزین در این کشور حتی در میان خاندان سلطنتی و دولتمردان نیز از جایگاه ویژه ای برخوردار است، بطوریکه:

۱) خاندان سلطنتی انگلستان برای چهار نسل متوالی از هومیوپاتی به عنوان طب اصلی خود بهره گرفته اند.

۲) دولتمردان نیز بر ارائه خدمات طب مکمل-جایگزین بسیار تاکید کرده و دسترسی به آن را برای بیماران ضروری می دانند.

۳) انگلستان تنها کشوری در اروپا است که دارای بیمارستان های دولتی مخصوص طب مکمل-جایگزین می باشد.

و اما در بین مردم ۷۰ % جمعیت انگلستان علاقمندند به استفاده از خدمات این شیوه ها می باشند.

▪ در سال ۱۹۸۱ حدود ۱۱٫۵-۱۵٫۵میلیون مراجعه کننده به روش های طب مکمل-جایگزین وجود داشته است.

▪ در سال ۱۹۹۸، ۵میلیون بیمار با پزشکان طب مکمل مشورت کرده اند و چند برابر این تعداد نیز توسط متخصصین غیر پزشک این رشته ها درمان شده اند.

▪ در سال ۱۹۹۹، تعداد کارورزان طب مکمل در انگلستان ۵۰۰۰۰ نفر گزارش شده است .

روسیه و اروپای شرقی

در روسیه نیز همچون کشورهایی مانند چین، تنوع زیادی از روش های طبی وجود دارد که تعداد زیادی از آنها را درمانگران سنتی روستایی (Feldshers) انجام می دهند. کمبود منابع مالی، گرانی تجهیزات طب جدید و سطح بهداشت پایین تر نسبت به کشورهای اروپای غربی زمینه را برای کاربرد بسیاری از شیوه های طب مکمل-جایگزین فراهم ساخته است. (بر اساس گزارش سال ۱۹۹۲، متوسط عمر مردم روسیه نسبت به کشور های غربی ۱۴-۱۰سال کمتر و میزان مرگ نوزادی ( IMR ) دوبرابر کشورهای اروپای غربی بوده است).

دربطور قانونی تنها پزشکان قادر به انجام طباباین کشور با این روش ها هستند، اما برای درمانگران غیر پزشک نیز دوره هایی تحت عنوان “روش های بهبود سلامت“ وجود دارد.

از رشته های مورد علاقه در این کشور می توان به طب سوزنی، بازتاب درمانی، روشهای دستکاری بدن (Manipulative Therapies) نظیر ماساژ و نیز انرژی درمانی نام برد. بسیاری از بزرگترین تحقیقات در زمینه انرژی درمانی و رشته های مختلف متافیزیک در این کشور انجام شده است. حتی به نظر می رسد که امروزه روشهایی از طب مکمل-جایگزین در روسیه وجود دارد که در سایر کشورها قابل دستیابی نیست.

سایر کشورهای اروپای شرقی نیز بخصوص در زمینه طب گیاهی و پزشکی طبیعی از سابقه ای طولانی برخوردار می باشند. به طور مثال بلغارستان از بزرگترین صادرکنندگان گیاهان دارویی بوده و قفسه دارویی خانواده ها اکثراً از داروهای گیاهی تشکیل شده است. مرکز شیمی گیاهی یونسکو UNESCO در صوفیا (پایتخت بلغارستان) قرار دارد. در این کشور نیز همچون روسیه ، انرژی درمانی و موارد ماوراء طبیعی از حالات ناشناخته خود خارج شده و تحقیقات علمی دامنه داری برروی آنها انجام می گیرد: به طوری که در انستیتوی تحقیقات فراروانشناسی و الهام صوفیا (Sofia Institute of Parapsychology and Suggestion Research) به عنوان تشکیلاتی تحت پوشش دانشگاه، تحقیقات گسترده ای در زمینه حالتهای تغییر یافته آگاهی، شفابخشی، انرژی درمانی، هیپنوتیسم و یوگا انجام می گیرد .

 استرالیا و نیوزیلند

این کشورها از جمله اولین کشورهایی بودند که:

۱) طب مکمل-جایگزین را به طور قانونی در سیستم طبی خود پذیرفتند.

۲) برنامه های آموزشی منظمی را برای آن ارائه دادند.

بدین شکل به عنوان پیشرو و الگویی برای سایر کشور ها شناخته شدند، به طوری که امروزه درصد مردمی که از مشاوره های طب مکمل-جایگزین در کشور استرالیا استفاده می نمایند حتی از کشوری همچون انگلستان نیز بیشتر است. رشد این روش ها آنچنان سریع بوده که به عنوان مثال تعداد درمانگاه های طب سوزنی در شهر Brisbane از ۳۰ عدد در طی ۱۴ سال (۱۹۷۴ تا ۱۹۹۸) به ۲۰۰ عدد افزایش یافت و در حال حاضر همین تعداد نیز چند برابر شده است. قسمتی از این رشد مدیون در دسترس بودن طب سوزنی برای بیماران به صورت أزاد و تحت پوشش بیمه Medibank می باشد. پزشکی چینی و طب سوزنی به صورت گسترده ای در مراکز آموزشی تدریس می شود و از آنها برای درمان بیماران در تمامی سنین -حتی نوزادان- استفاده می گردد.

▪ در سال ۱۹۹۵، ۸۰۰۰ درمانگر ثبت شده در لیست “اتحادیه درمانهای طبی” (Federation of Natural Therapeutics) در این کشور مشغول به کار بوده اند. در همین سال تعداد ۸ دانشکده و مدرسه عالی آموزش ناتوروپاتی فعال بوده است. در استرالیا هر ساله در حدود یک میلیارد دلار استرالیایی برای ارائه خدمات طب مکمل-جایگزین هزینه می گردد.

 چین

چین کشوری است که یکی از باستانی ترین و فلسفی ترین شیوه های سنتی درمان در جهان را دارا می باشد، که قدمتی نزدیک به “طب مصری” دارد ولی بر خلاف آن، هزاران سال است که به طور مداوم و بی وقفه از طب سنتی خود بهره گرفته است.

از شیوه های رایج طب سنتی چین می توان به موارد زیر اشاره کرد:

▪ طب سوزنی

▪ طب گیاهی

▪ داغ کردن ( فتیله گذاری ) (Moxibustion)

▪ طب فشاری (Acupressue)

▪ تای چی چوان (Tai Chi Chuan)

▪ چی گنگ (Chi Gong)

در حال حاضر در چین:

در حدود ۳۵۰هزار نفر کادر فعال در ۲۵۰ بیمارستان برای عرضه خدمات پزشکی سنتی مشغول به فعالیت هستند . ۹۵% بیمارستانهای عمومی نیز دارای بخش های ویژه پزشکی سنتی می باشند.

آمار نشان می دهد که:

▪ در سال ۱۹۹۵ ۲۷۵هزار پزشک در دانشگاه های دولتی پزشکی سنتی را در کنار طب متعارف فرا گرفته اند. یکی از بهترین و شاید بتوان گفت موفقترین برنامه های سلامت جامعه در جهان، برنا مه ای تحت عنوان آموزش “پزشکان پابرهنه” (Bare Foot Doctors) در چین بوده است. پزشکان پابرهنه (که نه پزشک هستند نه پا برهنه!) در حقیقت کمک پزشکانی هستند که یک سوم وقت خود را به کمک های اولیه پزشکی و دوسوم باقیمانده را به کار اصلی خود یعنی کشاورزی می پردازند. در بسیاری از موارد ، آنها همان درمانگران بومی و سنتی هستند که تحت آموزش مجدد قرار گرفته اند. کار آنها درمانهای اولیه، پیشگیری از بیماریها، آموزش جلوگیری از بارداری، ارجاع بیماران جدی تر به پزشک، درمانگاه، بیمارستان و مواردی مشابه آنها می باشد. این کمک پزشکان در کیف طبابت خود، داروهای اولیه و همچنین برخی از گیاهان دارویی سنتی و سوزن های طب سوزنی را حمل می کنند.

 هند

هند نیز یکی از کشورهایی است که دارای یکی از قدیمی ترین سیستمهای طب سنتی به نام “آیورودا” (Ayurveda) می باشد. این شیوه طب برگرفته از کتب مقدس هندیان به نام “وداها” (Veda) است و همانند طب سنتی چین به عنوان یک شیوه کامل سلامتی و درمان در جهان با هزاران سال قدمت شناخته می شود.

۱) طب سیدها (Siddha Medicine) یکی از شعبات آیورودا است که به ویژه در تامیل نادو و سریلانکا انجام می شود.

۲) طب یونانی (Unani Medicine or Unani–Tibbi) نیز تلفیقی از پزشکی آیورودا و طب ایرانی یا اسلامی است (برخی آنرا به نام طب عربی می شناسند) که به خصوص در شمال غربی هند و پاکستان طرفداران زیادی دارد.

▪ در سال ۱۹۸۳، در حدود ۴۰۰هزار درمانگر آیورودا، ۲۴۲ بیمارستان آیورودا، ۱۱هزار درمانگر آیورودا و بیش از ۱۰۰ مدرسه عالی و دانشکده جهت آموزش این رشته وجود داشته که بسیاری از آنها تحت پوشش دانشگاههای معتبر فعالیت می نمایند.

امروزه پس از گذشت حدود ۲۰ سال از این آمار تعداد درمانگران، بیمارستانها، درمانگاهها و مراکز آموزش عالی آیورودا افزایش چشمگیری یافته است. طب یونانی نیز در هند بسیار قوی است و در حدود ۱۹ بیمارستان و ۹۰۳ درمانگاه به آن اخنصاص یافته است. همچنین طب سید ها در ۶۵ بیمارستان و ۳۹۲ درمانگاه به کار گرفته می شود.

کشور های آسیایی از جمله کره، سنگاپور و … نیز دارای روش هایی منحصر به فردی در طب سنتی و مکمل هستند. قاره های آفریقا و آمریکای جنوبی نیز از تنوع بسیاری در روش های طب مکمل-جایگزین برخوردار می باشند که به منظور جلوگیری از اطاله کلام از توضیح بیشتر آنها خودداری می شود.

در استراتژی ۲۰۰۷-۲۰۰۴ سازمان بهداشت جهانی (WHO) در بند ۲ حمایت از طب سنتی و مکمل به صراحت مورد تاکید قرار گرفته است. ترجمه دقیق این بند به صورت زیر می باشد:

 طب سنتی و طب مکمل

سازمان بهداشت جهانی در نظر دارد تا کشورهای عضو را جهت افزایش امنیت، ثمربخشی و کیفیت استفاده از طب سنتی و مکمل(TM/CAM) حمایت وافی و کافی نماید.

۱) کشورهای عضو باید جایگاه شایسته ای را برای طب سنتی و مکمل در سیستم ملی درمانی خود در نظر بگیرند.

۲) کیفیت و دسترسی طب سنتی و مکمل باید بهبود یابد.

۳) استفاده منطقی از طب سنتی و مکمل توسط پزشکان و بیماران می باید افزایش یابد.

منبع: محمدرضا شمس اردکانی,شیرین اردشیر روحانی فرد و حامد عابدتاش، مجلۀ طب سنتی اسلام و ایران، سال دوم، شمارۀ اول، بهار ۱۳۹۰

منبع:  انجمن تحقیقات طب سنتی ایران