نکاتی از بهداشت حرفه ای در طب سنتی ایران
در طب سنتی ایران توصیه های مهمی برای افزایش سطح سلامت شاغلین و پیشگیری از عوارض شغلی پیشنهاد شده است. دستورهای حفظ صحّت برای هر شغل و حرفه اختصاصی می باشد که شرح همه آنها در اینجا ممکن نیست ولی در ادامه به طور مختصر به تدبیر شغل هایی که با فعالیت های بدنی و ذهنی مرتبط اند، اشاره ای می کنیم:
صاحبان مشاغل دستی
۱- صاحبان مشاغل دستی معمولاً در طی کار ریاضت بدنی دارند، پس کمیت و کیفیت غذایشان باید طوری باشد که به خوبی مواد تحلیل یافته در این ریاضت بدنی را جبران کند.
۲- حتی با وجود قوت بدن و خوبی و کفایت غذا، آسایش برای این گونه افراد ضروری می باشد ولی منظور از این آسایش فقط خواب شبانه نیست. بدیهی است شخصی که به کار بدنی سنگین می پردازد بیش از دیگران به خواب کافی و عمیق نیاز دارد، اما این مقدار سکون، کافی نیست؛ بنابراین بهتر است چنین افرادی در هر چند روز، یک روز یا اقلاً نصف روز از کار دست بکشند و به استراحت بپردازند و کار را تعطیل کنند تا عضلات مرمّت شوند و ارواح و قوا آسوده و تازه گردند و در صدد اصلاح اعمال طبیعی برآیند. بدیهی است که آسایش جسمی، هر چند روز یک بار برای حفظ صحّت نفس نیز ضروری می باشد.
۳- از خطراتی که افراد دارای مشاغل بدنی را تهدید می کند سرماخوردگی است. حرارت فوق العاده ای که از عمل عضله پیدا می شود موجب تعریق مداوم می گردد، و تبخیر آن همیشه باید با ملاحظاتی همراه باشد.
۴- در بین مشاغل دستی، شغلی که به حفظ صحّت نزدیک تر است، شغل کشاورزی می باشد؛ زیرا پاکی و صافی هوا، کار کردن در هوای آزاد، عدم مصرف غذاهای متعدد، تعادل باطنی، عدم آرزوهای فسادانگیز و اضطراب آمیز، همگی به حفظ سلامت و طول عمر کمک می کنند.
صاحبان مشاغل نفسانی (مدیران، طراحان و متفکران (
در حفظ صحّت اهل فکر و ورزش مغزی و ذهنی، باید توجه داشت که کار مغز نباید بسیار زیاد باشد و لازم است همیشه آن را با ورزش عضلانی کافی همراه کرد. بر تمام اشخاص اهل اندیشه که مدّت طولانی قدرت ذهنی و مغزی خود را به کار می گیرند، لازم است که قسمت کافی از زندگی خود را صرف ورزش نمایند، ولی افسوس که استرس ها، همّ و غم ها، تفکّرات علمی دقیق، مسایل جانبی و بلکه غالباً عدم اطلاع از اصول ابتدایی حفظ صحّت و گاهی تنبلی و بی فکری، اکثر چنین افرادی را از رعایت شرایط حفظ تندرستی بازمی دارد.
بنابراین لازم است پیش از آنکه مدیران و متفکران جامعه، به تدریج دچار بیماری های مختلف جسمی و روانی از قبیل اختلالات هضم، درد معده، بواسیر، سردرد، سنگینی سر، بی خوابی و دردهای عصبی شوند، تا وقتی قوای جوانی ایشان در سرحدّ کمال است و بدنشان متعادل و پایدار است، با آموزش و رعایت سته ضروریه متناسب با شرایط آنان و فراهم آوردن زمینه فرهنگ بهداشت مدیران، سلامتی آنها را حفظ کنیم.
شایسته است که مقدار و نوع تغذیه با شدّت و ضعفِ حرکت و نوع و مدت آن متناسب باشد، بنابراین اهل قلم و اشخاص گوشه گیر که فعالیت جسمی چندانی ندارند، باید از افراط در غذا خوردن پرهیز کنند و شیرینی و چربی و نشاسته جات را نیز به حداقل ممکن کاهش دهند. برای تغذیه ایشان مقدار عمده ای از مواد گیاهی و سبزیجات لازم است تا به هضم ایشان کمک کند و از یبوست نیز پیشگیری کند.
در طب سنتی ایران علاوه بر دستورهای کلی که برای سلامت جسم و روان وجود دارد، برای حفظ و افزایش سطح سلامتی اعضای مهم بدن نیز دستورهای خاصی داده شده است که به طور مختصر به برخی از آنها اشاره می کنیم.
حفظ سلامت مغز
۱- لازم است از مصرف زیاد غذاهای بخارزا (مثل سیر، پیاز خام، تره، شاهی)پرهیز شود.
۲- از افراط در تفکر و اندیشه مداوم درباره مطالب دقیق و حسّاس دوری شود.
۳- بوییدن بوهای بد به مغز آسیب می رساند و برعکس بوییدن بوهای خوش و متناسب با مزاج شخص (بنفشه، نیلوفر و صندل برای گرم مزاجان و مشک، عود و نرگس برای سردمزاجان) سبب تقویت دِماغ می شود، لذا در مواجهه و انتخاب بوها باید دقت کرد.
۴- از زیاده روی در خواب، بیداری و نزدیکی جنسی پرهیز شود.
۵- از پرخوری و مصرف چیزهای بسیار ترش اجتناب شود.
۶- برای حفظ سلامت مغز می توان در صورت صلاحدید پزشک، از داروهای مقوی دِماغ مثل شربت ابریشم و اطریفل گشنیزی (هفته ای یکبار)، آمله پرورده و یا هلیله پرورده با تخم گشنیز بو داده استفاده نمود که بسیار مؤثر است.
حفظ سلامت قلب
۱- قلب شریف ترین عضو بدن، رئیس مطلق، منبع حیات و معدن روح حیوانی است و پایداری بدن وابسته به صحت قلب است، پس بر کسانی که برای حفظ سلامت کوشش می کنند واجب است که در محافظت از قلب کوشش کنند.
۲- همّ و غم بزرگ ترین دشمن قلب است و برای حفظ صحت آن باید از همّ، غم و امور ناخوشایند و دل آزار دوری کرد و شادی معتدل را شیوه خود ساخت.
۳- لازم است از هم صحبتی با مردم نادان و پست و هم نشینی با کسانی که از دیدن آنها اکراه دارند دوری شود.
۴- استفاده از غذاهایی که مولّد خون لطیف باشند مثل گوشت گوسفند یک ساله، کبک، درّاج، تیهو، جوجه خروس و زرده تخم مرغ نیم برشت(عسلی) برای سلامت قلب مفید است.
۵- از مداومت به غذاهای غلیظ مثل گوشت گاو و بز و سایر حیوانات برّی دوری کنند.
۶- استشمام بوهای خوش متناسب با مزاج مقوی قلب و نشاط آور است.
منبع:
بخشی از تحقیق تغذیه در پزشکی ایرانی اسلامی.دکتر حسین رضایی زاده.متخصص طب سنتی
منبع: انجمن تحقیقات طب سنتی ایران
