کدو
تهیه و تنظیم: نسترن جعفری
نام ها:
- در فارسی: کدو
- در کتب سنتی: با نام عربی قرع و گیاه آن یقطین
- در فرانسوی: کدو Courge – کدو سبز خورشی Courgette – کدو تنبل Potiron – کدو حلوایی و مربایی Citrouille – کدو قلیانی یا صراحی Gourde یا Calebasse (بیشتر مصرف تزئینی)
- در انگلیسی: کدوی تابستانه یا سبز خورشی Squash و Summer squash – کدو حلوایی Winter squash و Hungarian pumpkins و Pumpkin – کدو سبز Vegetable marrow – کدوی قلیانی یا صراحی Gourd و Calabash
- نام علمی: Cucurbitaceae، Cucurbita maxima Duch برای کدوهای درشت مثل کدو تنبل یا کدوی کلاه ترکی. و Giraumon نوعی کدوی درشت مدور با پوست سبز و گوشت نارنجی و شیرین. Cucurbita pepo L. برای کدوی تخمی. Cucurbita melo L. برای کدوی حلوایی و مربایی. Lagenaria siceraria (Mol.) Standl برای کدوهای تزئینی مثل صراحی.
مشخصات گیاه: گیاه یک ساله علفی خزنده که میوه آن بسته به نوع، نارس و سبز یا کاملا رسیده مصرف می شود. برگ ها قلبی پهن با دمبرگ بلند پوشیده از کرک زبر. گل ها زرد رنگ و نر و ماده روی یک پایه. ریشه باریک و بلند و کمی شیرین و سکر آور. بهترین نوع آن سفید شیرین نازک است که ریشه دار نباشد و اندازه متوسط داشته باشد.
اجزای مورد کاربرد:در طب سنتی کدو های سبز مسمایی گوشت آن و سایر کدو ها بیشتر تخم آن مورد توجه است. در مورد کدو های شیرین گوشت و تخم آن مصرف می شود. کدوی تزئینی خود آن مصرف می شود.
تکثیر: در تمام مناطق کشور کاشت می شود. کدو های درشت در خاک ها و اراضی جنوبی و آفتابگیر. تکثیر با کاشت تخم در مناطق معتدله در اوایل بهار. فاصله بوته ها یک متر در یک متر و در کدو های درشت دو متر در دو متر.
ترکیبات شیمیایی:
- در کدوهای درشت مادۀ ساپونین، کوکوربیتین و لوتئین یافت می شود. از تخم آن رزینی گرفته می شود که خاصیت ضد کرم معده دارد ولی گلیکوزید نیست. در کدوهای متوسط و کوچک مقدار اندکی ارسنیک هست. ویتامین C یافت می شود. از تخم آن فیتوستارین و سالیسیلیک اسید جدا شده.
- در هر صد گرم قسمت خوردنی کدو حلوایی خام: آب ۹۱ گرم، پروتئین ۱ گرم، چربی ۰/۱ گرم، قند و هیدرات کربن ۵/۴ گرم، خاکستر ۰/۸ گرم، کلسیم ۲۱ میلی گرم، فسفر ۴۴ میلی گرم، آهن ۰/۸ میلی گرم، سدیم ۱ گرم، پتاسیم ۳۴۰ میلی گرم، ویتامین A 1600 واحد، تیامین ۰/۰۵ میلی گرم، ریبوفلاوین ۰/۱۱ میلی گرم، نیاسین ۰/۶ میلی گرم، ویتامین C 9 میلی گرم.
- در هر صد گرم مغز تخم کدو حلوایی و کدوی تخمی، خشک و خام: آب ۴/۴ گرم، پروتئین ۲۹ گرم، چربی ۴۶/۷ گرم، قند و هیدرات های کربن ۱۳ گرم، خاکستر ۴/۹ گرم، کلسیم ۵۱ میلی گرم، فسفر ۱۱۴۴ میلی گرم، آهن ۱۱/۲ میلی گرم، ویتامین A 70 واحد، تیامین ۰/۲۴ میلی گرم، ریبوفلاوین ۰/۱۹ میلی گرم، نیاسین ۲/۴ میلی گرم.
- در هر صد گرم کدوی تابستانه خام: آب ۹۴ گرم، پروتئین ۱/۱ گرم، چربی ۰/۱ گرم، مواد قندی و هیدراتهای کربن ۳/۶ گرم، خاکستر ۰/۶ گرم، کلسیم ۲۸ میلی گرم، فسفر ۲۹ میلی گرم، آهن ۰/۴ میلی گرم، سدیم ۱ میلی گرم، پتاسیم ۲/۲ میلی گرم، ویتامین A 410 واحد، تیامین ۰/۰۵ میلی گرم، ریبوفلاوین ۰/۰۹ میلی گرم، نیاسین ۱ میلی گرم، ویتامین C 22 میلی گرم.
- در هر صد گرم کدوی تابستانۀ پخته که آب آن کشیده شده باشد: آب ۹۵ گرم،پروتئین ۰/۹ گرم، چربی ۰/۱ گرم، مواد قندی و هیدراتهای کربن ۲/۵ گرم، خاکستر ۰/۴ گرم، کلسیم ۲۵ میلی گرم، فسفر ۲۵ میلی گرم، آهن ۰/۴ میلی گرم، سدیم ۱ میلی گرم، ویتامین A 390 واحد، تیامین ۰/۰۵ میلی گرم، ریبوفلاوین ۰/۰۸ میلی گرم، نیاسین ۰/۸ میلی گرم، ویتامین C 10 میلی گرم.
طبیعت کدو:
تمام انواع کدو از دیدگاه طب سنتی مطلقا سرد و تر است. مغز تخم کدو نیز به همین طبع است.
کاربرد و خواص: خنک کننده و مرطوب کننده است. انسداد مجاری را باز می کند. مدر و ملین است. برای رفع یرقان و تب های گرم نافع می باشد. برای افراد گرم مزاج و صفراوی غذای مناسبی است اما پخته آن از نظر مواد غذایی ضعیف و سریع الهضم است. اگر کدو را با به و یا آبغوره و یا آب انار و یا سرکه در روغن بادام و یا زیتون بپزند خونساز است و خون صالح تولید می کند. اگر چند قطره آب کدو را خام با شیر انسان مخلوط کنند و در گوش و بینی بریزند برای سردرد گرم و سرسام و هذیان و جنون و ورم های گرم و بی خوابی مفید است. خصوصا با روغن گل سرخ در گوش مفید است. ضماد ساییده آن بر پیشانی اطفال برای ورم گرم پیشانی و سر و سردرد گرم و رفع خشکی دماغ و بی خوابی مفید است. گذاشتن ضماد آن روی چشم هم همین خاصیت را دارد. غرغره آب کدو برای درد حلق و درد دندان گرم مفید است. آب کدوی پخته با تمر هندی و شکر برای تسکین حرارت دماغ و سردرد و وسواس و جنون نافع است. اگر اسفناج را با کدو و جو و یا ماش پوست گرفته در روغن بادام و آب بپزند خوردن آن برای درد سینه و سرفه گرم نافع است. خوردن کدوی پخته عطش را تسکین می دهد و گرمی و التهاب کبد گرم را فرو می نشاند. خوردن آب کدوی پخته که با فشار عصاره گرفته شده باشد به میزان ۱۵۰ گرم یا ۳۰۰ گرم با عسل، ملین و مسهل معتدلی است. و اگر با مغز فلوس و ترنجبین و بنفشه خورده شود مسهل صفرا است. همراه با تمر هندی و شکر پاک کننده روده و کلیه و مسهل صفرای سوخته می باشد. کدوی پخته با سرکه برای اکثر بیماری های گرم مفید است. و با گوشت موجب تسریع هضم می شود. ضماد پخته آن روی معده و کبد و کلیه، مسکن حرارت و التهاب آن هاست. خوردن پوست خشک کدو برای بواسیر و خونریزی داخل شکم مفید است. کدوی خرد شدۀ پخته مخلوط با ماست و خردل و سیر وفلفل و نمک و نعناع برای اشخاص سرد مزاج نیز مفید است. گرد پوست خشک شدۀ سوختۀ کدو برای قطع خونریزی جراحات و زخم های خورنده و زخم آلت تناسلی مفید است و مخلوط با روغن گاو برای سوختگی آتش مفید می باشد. مربای کدو برای تولید خلط صالح، دفع مواد سوداوی و تقویت اعصاب مؤثر است. ترشی کدو لطیف کننده، هضم کننده غذا و مسکن حرارت خون و صفرا می باشد.
تخم کدو: مغز تخم کدو بدن را چاق می کند و برای رفع خشونت سینه و خروج اخلاط خونی از سینه و سرفۀ گرم و تشنگی و زخم روده و مثانه و سوزش مجاری ادرار مفید است. روغن تخم کدو برای رفع یبوست دماغ و بی خوابی و دل پیچه صفراوی مفید است. ضماد روغن آن برای زخم سر و بدن اطفال و زخم گوشه دهان مفید است. در چین از آن به عنوان کرم کش و مدر و تونیک اعصاب استفاده می شود. تخم آن برای درد دندان و ورم لثه نافع است. جانشین آن مغز تخم هندوانه است.
کاربرد اجزای کدو: گوشت کدو خنک کننده و مدر و آنتی لیتیک و مصرف زیاد آن قی آور و مسهل است. مخلوطش با آبلیمو برای جوش چرکین صورت و کورک و آبسه مفید است. گل و پوست میوه آن ضد سم است. دم کرده برگ کدو مخلوط با خاکستر به صورت ضماد برای کمر درد زنان حامله مفید است.
احتیاطات در مورد کدو: برای افرادی که معتاد به قولنج باشند مضر است زیرا کدو ایجاد قولنج می کند. موجب نفخ و کاهش اشتها هم می شود. شیخ الرئیس معتقد است هر چند آب کدو نافع است اما گاهی مضر است به دلیل مدر بودن. برای افراد پیر و سرد مزاج یا ساکن در مناطق سرد مضر است.
تحقیقات جدید در مورد خواص درمانی کدو: تخم و گوشت کدو هر دو پیشگیری کننده سرطان هستند. چون دارای مهار کننده هایی به نام پروتئاز تریپسین هستند. همه نوع کدو به خصوص کدوی حلوایی و انواع نارنجی تر دارای ماده ضد سرطان کاروتنوئید و بتاکاروتن هستند که اکسید کننده و ضد رادیکال های آزاد می باشند. همچنین به میزان نارنجی تر بودن از بیماری های مزمن پیشگیری می کنند. کدوی حلوایی خطر ابتلا به سرطان ریه و نای و معده و مثانه و حنجره و پروستات را کاهش می دهد و در مصرف کنندگان دخانیات پیشنهاد می شود. کدوی حلوایی و هویج و سیب زمینی سه فاتح سلامتی محسوب می شوند.
منبع: انجمن تحقیقات طب سنتی ایران
){kind=link}